Przyczyną kontrowersji i skrajnych emocji podczas rekrutacji przedszkolnej jest dynamiczność i niejasność wielu przepisów. Rodzice i opiekunowie kandydatów nierzadko „rwą włosy z głowy”, zastanawiając się nad aktualnością danych zapisów, związanych z m.in. dokumentacją, datami czy publikacją listy przyjętych dzieci. W ich głowach pojawiają się więc pytania o słuszność niektórych kryteriów oraz o nadrzędności zapisów w ustawach. Bo kto, w ujęciu prawnym, może ustalać ostateczne zasady rekrutacji do przedszkoli?

Kto jest odpowiedzialny za ustalanie kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Najważniejsze są kryteria ustawowe, które stoją wyżej niż inne kryteria określone przez np. dyrektora przedszkola. Dlatego też odpowiedzialność spoczywa na organach edukacyjnych, a proces rekrutacji regulowany jest przez odpowiednie przepisy prawne. W Polsce system edukacyjny jest zarządzany poprzez Ministerstwo Edukacji, a w dalszej kolejności przez lokalne samorządy, które uwzględniają specyficzne potrzeby i warunki w danym regionie. Na końcu tego łańcucha są decyzje dyrektora przedszkola.

Jakie są czynniki brane pod uwagę przy ustalaniu kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Obecnie w Polsce głównym kryterium są tzw. punkty rekrutacyjne (a nie kolejność zgłoszeń), które przyznaje się za konkretne sytuacje rodzinne/majątkowe/zdrowotne. W pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego pierwszeństwo ma:

• rodzic borykający się z samotnym wychowywaniu dziecka,
• dziecko z rodziny wielodzietnej,
• dziecko niepełnosprawne lub wychowywane przez niepełnosprawnych rodziców (o różnym stopniu niepełnosprawności),
• gdy rodzeństwo kandydata bierze równolegle udział w rekrutacji lub zajęciach przedszkolnych (w starszych grupach),
• dziecko wychowywane w rodzinie zastępczej.

Do ogłoszenia listy dzieci przyjętych dochodzi, gdy placówka zapozna się z wszystkimi, terminowymi wnioskami.

Jakie są regulacje prawne lub wytyczne dotyczące procesu ustalania kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Dokładne warunki i zasady rekrutacji do przedszkoli ustala prawo oświatowe. Mowa tu o m.in. art. 131. – Rekrutacji do publicznych przedszkoli, oddziałów przedszkolnych lub publicznych innych form wychowania przedszkolnego (Dz.U.2023.900 t.j.), w której znaleźć można m.in. wspomniane, powyższe kryteria oraz zasady przyznawania punktów w przypadku równorzędnych wyników uzyskanych na pierwszym etapie postępowania rekrutacyjnego.

Czy proces ustalania kryteriów rekrutacji do przedszkola jest lokalny, regionalny czy krajowy?

Proces ustalania kryteriów ma zarówno charakter lokalny (tj. z uwzględnieniem lokalnych potrzeb społecznych), jak i regionalny czy krajowy.

1. Lokalny poziom — ma znaczenie szczególnie w mniejszych społecznościach lub w mniejszych miastach, kiedy to proces ustalania kryteriów rekrutacji do przedszkola musi uwzględniać wyjątkowe potrzeby lokalne.
2. Regionalny poziom — zwykle obowiązuje w większych miastach lub regionach, kiedy to proces ustalania kryteriów rekrutacji do przedszkola powinien być zdecentralizowany na szerszym poziomie (np. z uwzględnieniem warunków danego regionu).
3. Krajowy poziom — najwyższy i nadrzędny. Ministerstwo Edukacji lub centralne władze edukacyjne mają wpływ na regulacje dotyczące rekrutacji do przedszkoli na całym terytorium kraju.Jakie są czynniki społeczne, ekonomiczne lub demograficzne, które mogą wpływać na ustalanie kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Zarówno czynniki społeczne, jak i ekonomiczne czy demograficzne mają kluczowe znaczenie dla ustalania kryteriów. Najważniejszym z nich jest pojemność placówek i dostępność miejsc. W Polsce od lat Ministerstwo boryka się z tym problemem, szukając optymalnego rozwiązania, które zapewni wszystkim kandydatom wolne miejsca. To z kolei umożliwi rodzicom podjęcie pracy zarobkowej, co ma niemały wpływ na całą ekonomię.

• Za co dostaje się punkty do przedszkola?

Oprócz tego — czynniki wpływające na rekrutację do oddziałów przedszkolnych (i oddziałów przedszkolnych w szkołach) są:

1. demografia i wzrost populacji — co nijako przekłada się na problem wolnych miejsc w placówkach,
2. równość — głównym warunkiem rekrutacji jest konieczność zapewnienia równości — bez względu na miejsce pochodzenia, zawód rodziców i płeć,
3. status społeczno-ekonomiczny — dochód rodziny może być jednym z kryterium rekrutacyjnym,
4. specjalne potrzeby edukacyjne — np. dzieci w potrzebie kształcenia specjalnego wydane na mocy decyzji specjalistów i lekarzy,
5. preferencje lokalne,
6. cele polityki edukacyjnej — np. związane z promowaniem edukacji przedszkolnej.

Czy rodzice mają możliwość wnoszenia swojego głosu lub udziału w procesie ustalania kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Tak. Wiele placówek bardzo chętnie słucha potrzeb rodziców i pedagogów. Dlatego też na mocy rad pedagogicznych, rady rodziców (te najczęściej mają miejsce w oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych) i zebrań tworzone są np. przepisy rekrutacji głównej i rekrutacji uzupełniającej. Dodatkowo bardzo często przeprowadzane są konsultacje publiczne, a także ankiety, które promują konkretne kryteria rekrutacji.

Jakie są skutki społeczne i edukacyjne wynikające z różnych kryteriów rekrutacji do przedszkola?

Różne kryteria rekrutacyjne pociągają za sobą zarówno zalety, jak i wady. Wśród głównych zalet warto wymienić elastyczność i możliwość dostosowywania pod różne potrzeby rodziców i kandydatów. Brak sztywnych zapisów rozwiązuje wiele problemów organizacyjnych, wynikających z np. niewystarczającej ilości miejsc.

Wiodącą wadą jest niejasność przepisów, dyskusyjność procesów i tym samym — namnażanie pytań związanych z terminami, dokumentacją, zasadami i kryteriami. Rodzic, który chce zapisać dziecko do przedszkola, nierzadko nie wie, które zapisy są aktualne i zgodne z artykułami prawa oświatowego. Dotyczy to zwłaszcza procesów w drugim etapie postępowania rekrutacyjnego.

Bibliografia:

[1] Art. 131 – Dz.U.2023.900 t.j, prawo oświatowe

[2] Większa liczba dzieci w oddziale przedszkolnym i w oddziałach I-III szkoły podstawowej – rozporządzenie podpisane (2022) gov.pl