Gdzie zgłosić złe traktowanie dziecka w przedszkolu?

TNS OBOP przeprowadził badanie na zlecenie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Wynika z niego, że jednym z czynników sprzyjających stosowaniu przemocy wobec dzieci są problemy w rodzinie lub życiu osobistym dorosłych. Dotyczy to również pedagogów i nauczycieli, którzy pomimo doświadczenia i referencji, mogą przekraczać normy społeczne i prawne.

Agresja, przemoc i złe traktowanie dziecka w przedszkolu podlega karze pozbawienia wolności. Nie lekceważ więc zmian w zachowaniu swojego dziecka — rola rodzica jest kluczowa, aby pomóc bezbronnemu maluchowi. Jakie zachowanie powinno Cię zaalarmować? Jakie kroki należy podjąć i gdzie zgłosić przemoc wobec dzieci?

Jak złożyć skargę do kuratorium oświaty?

Skargi do kuratorium oświaty składać można na co najmniej trzy sposoby:

1. osobiście — w kancelarii ogólnej Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego lub w Biurze Ministra,
2. pocztą elektroniczną — wysyłając dokumenty na adres: sekretariat.bm@nauka.gov.pl,
3. elektroniczne — za pośrednictwem adresu ePUAP Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (opcję tą znajdziesz poprzez /MNISW/SkrytkaESP).

Czy można złożyć skargę na przedszkole?

Oczywiście. Rodzic może zgłosić skargę zarówno na nauczyciela wychowania przedszkolnego, jak i na całą placówkę, która np. nie wywiązuje się z obowiązków lub naraża dzieci na niebezpieczeństwo.

Kto może złożyć skargę do kuratorium oświaty?

Zażalenia i skargi dotyczące pracy pedagogów i placówek składać może:

• rodzic — który stwierdził nieprawidłowości w zakresie prowadzenia zajęć, pracy pedagogów, łamania prawa przez dyrekcję, etc.
• nauczyciele i pedagodzy — którzy są świadkami naruszeń lub którzy chcą ochronić swoje miejsce pracy,
• uczeń — zwłaszcza starsze dziecko może zgłosić naruszenia, które dotyczą go bezpośrednio, jak i w przypadku zauważonych nieprawidłowości wobec dzieci z innych grup.

Jakie są oznaki i objawy złego traktowania dziecka w przedszkolu?

Oczywiście nie ma jednego, stałego szablonu objawów, które zwiastowałby, że dziecko jest źle traktowane w placówce. Tak naprawdę każda zmiana zachowania i każde, skrajne emocje mogą sygnalizować przemoc wobec dzieci (fizyczną lub psychiczną). Obserwuj więc swoje dziecko, zwracając szczególną uwagę na pojawiające się:

• wycofanie — unikanie kontaktu z rodzicami lub rówieśnikami,
• nerwowość, agresję, nieuzasadnioną złość,
• płacz lub gwałtowane reakcje na wieść, że trzeba iść do przedszkola,
• zmianę zachowania w otoczeniu konkretnej osoby,
• dużą emocjonalność lub oschłość,
• zmiany w sposobie zabawy,
• zmiany na ciele — np. zadrapania lub siniaki,
• poważne zmiany w zdrowiu dziecka — np. niedobory witamin, które mogą zwiastować nieprawidłowości żywieniowe,
• porzucenie ulubionych zabawek, aktywności, zajęć.

Jak zidentyfikować sytuacje, w których dziecko może być źle traktowane w przedszkolu?

Nie zawsze rodzic jest bezpośrednim świadkiem niebezpiecznej sytuacji. Bardzo często pierwszym krokiem do takiego rozpoznania jest zmiana zachowania dziecka, które sugeruje, że mogło dojść do niebezpiecznych sytuacji. Obserwuj więc te zmiany, a następnie zastanów się, czy ich źródłem nie jest… dom. Rodzice w naturalny sposób przeceniają możliwości placówki, jednocześnie nie doceniając czynników domowych. Jeśli jednak podejrzewasz, że krzywdzenie dzieci zachodzi w przedszkolu — przygotuj się pod kątem merytorycznym i prawnym do ewentualnych, kolejnych działań.

• Przyjemność tworzenia: zabawa z ceramiką w przedszkolu

Pamiętaj, że krzywdzone dziecko nie poskarży się bezpośrednio na swojego oprawcę. Maluch rzadko kiedy jest świadomy skali i znaczenia poszczególnych sytuacji. Jego formą radzenia sobie będzie próba ucieczki, znalezienie nowych bodźców, zmiana zachowania.

Jakie kroki należy podjąć, gdy podejrzewamy, że dziecko jest narażone na złe traktowanie w przedszkolu?

Krok 1: Obserwuj swoje dziecko — jak się bawi, co mówi, jak się zachowuje. Gdy zauważysz niepokojące objawy ze strony malucha, przeanalizuj je pod kątem ostatnich sytuacji w domu.

Krok 2: Zapytaj dziecko o samopoczucie, emocje i sytuacje. Nie sugeruj odpowiedzi i nie pytaj wprost o trudne sytuacje. Zamiast tego stwórz proste, niezłożone pytania o zajęcia, o inne dzieci, o to co było na obiad. Możesz do pomocy użyć przytulanek, pacynek lub innych zabawek, które odgrywać będą scenki z życia Twojego dziecka.

Krok 3: Jeśli podejrzewasz uchybienia ze strony placówki — skontaktuj się z wychowawcą grupy. Podczas rozmowy dopytaj o sytuacje na zajęciach, relacje w grupie, niepokojące sygnały. Jeśli obawiasz się, że problem leży po stronie pedagoga — udaj się bezpośrednio do dyrekcji. Nie działaj pochopnie.

Krok 4: Gdy problem narośnie, a reakcja ze strony placówki Cię nie usatysfakcjonuje — stwórz oficjalne pismo, w którym zgłosisz swoje wątpliwości. Pamiętaj, aby jak najwięcej sytuacji i działań uwieczniać i dokumentować.

Krok 5: Gdy to koniecznie zgłoś sytuację do kuratorium oświaty, dołączając do wniosku niezbędne dokumenty. Możesz także powiadomić inne ośrodki i instytucje, które zajmą się dziećmi i przeprowadzą kontrolę w placówce.

Gdzie można zgłosić przypadki złego traktowania dziecka w przedszkolu?

Oprócz wspomnianego już kuratorium oświaty, które głównie zajmuje się oceną wykwalifikowania kadry pedagogicznej, realizacji programu czy przygotowaniem placówki pod kątem bezpieczeństwa, w niektórych przypadkach konieczne jest zgłoszenie sprawy do innych instytucji.

Jeśli istnieje bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia (np. bicie dziecka), należy zgłosić przemoc wobec dzieci policji i/lub prokuraturze.

Jakie instytucje przyjmują zgłoszenia dotyczące złego traktowania w przedszkolu?

W Polsce istnieje wiele organizacji i instytucji, które podejmują się zgłoszeń, tj. zaniedbywanie dziecka, stosowanie przemocy (fizycznej i psychicznej), podejmowanie aktywności grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem itd.

Jest to:

• policja,
• Telefon dla Rodziców i Nauczycieli w sprawie Bezpieczeństwa Dzieci,
• telefony zaufania, które stworzone są z myślą o krzywdzących dzieciach i młodzieży,
• Komitet Ochrony Praw Dziecka.Można także udać się do Ośrodka Pomocy Społecznej, który pomoże w dalszych krokach prawnych.

Jakie informacje i dokumenty warto przygotować przed zgłoszeniem przypadku złego traktowania dziecka w przedszkolu?

Konieczne będą wszelkie dokumenty potwierdzające reakcję rodziców i ewentualną postawę placówki. W grupie tej znajdują się m.in. wnioski, w których opiekunowie proszą o wyjaśnienie danej sytuacji, a także odpowiedzi pedagogów. Jeśli maluch był w poradni, u psychologa lub u lekarza — dołącz dokumentację medyczną, która może stanowić za dowód w sprawie.

Jakie są prawa dziecka w przypadku złego traktowania w przedszkolu i jak można je egzekwować?

Mały człowiek ma dokładnie takie same prawa, co człowiek dorosły. Przykładem tego są art. 14 i 16 polskiego prawa, które określają, że maluch ma prawo do: wolności myśli, wyznania i manifestowania wiary, która jest traktowana jako sprawa osobista oraz prawo do ochrony przed ingerencją w prywatność rodziny, domu, korespondencji. Dodatkowo należy szanować przestrzeń osobistą dziecka.

Więcej o prawach i sposobach egzekwowania mówi Konwencja Praw Dziecka, która zawiera całościowe podejście do praw dzieci oraz jest inicjatorem wielu zapisów prawnych.

Jakie konsekwencje może ponieść przedszkole, jeśli zostanie udowodnione złe traktowanie dziecka?

Konsekwencje w dużej mierze uzależnione od skali, zakresu działań (tj. sprawa dotyczy jednego sprawcy vs. całej placówki) oraz rodzaju uchybień. Pod mianem „złego traktowania” mamy bowiem na myśli:

1. stosowanie  przemocy  fizycznej;
2. stosowanie  przemocy  psychicznej lub emocjonalnej,
3. wykorzystywanie  seksualne;
4. zaniedbywanie — np. w zakresie higieny czy żywienia.

W przypadku stwierdzenia poniższych sytuacji, można zastosować karę pieniężną, karę pozbawienia wolności (od roku do 10 lat), zwolnienia dyscyplinarne, konieczność wypłacenia zadośćuczynienia itd.

Jakie są zalecenia dotyczące dokumentowania incydentów i interakcji z przedszkolem?

W sytuacji, gdy dziecko narażone jest na niebezpieczeństwo, rolą rodzica jest zbierać wszystkie, możliwe dokumenty. Wszelkie wnioski (mailowe, wysyłane listownie etc.) należy gromadzić, traktując jako ewentualny materiał dowodowy. Pamiętaj, że rozmowy telefoniczne lub spotkania „twarzą w twarz” można bardzo łatwo podważyć (w myśl zasady słowo przeciwko słowu).

Brak stanowiska i odpowiedzi ze strony placówki również stanowić może za dowód w sprawie.

Bibliografia:

[1]Izdebska, A., & Lewandowska, K. (2012). Czynniki ryzyka krzywdzenia dzieci. Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka, 11(2), 116-132.

[2] Art. 16., Przygotowanie. Odpowiedzialność za przygotowanie, Dz.U.2022.1138, Kodeks karny.