Dlaczego dziecko kradnie w przedszkolu?

Jeśli rodzic znajdzie w plecaku swojego przedszkolaka nowy przedmiot, w jego głowie zapalić się mogą lampki alarmowe. Nic w tym dziwnego, w końcu taka sytuacja może sygnalizować, że maluch kradnie, co oczywiście pociąga za sobą szereg konsekwencji (również dla opiekunów). Zanim jednak zrobisz awanturę, ocenisz sytuację oraz rozpoczniesz rozmowy o niewłaściwym zachowaniu swojego potomka, przeczytaj poniższy artykuł, w którym spróbujemy odpowiedzieć na pytanie dlaczego dziecko kradnie?

Dlaczego dziecko kradnie w przedszkolu?

Przyczyn takiego zachowania może być wiele i nie zawsze muszą oznaczać one intencjonalne, złe zachowanie dziecka. Bardzo często bowiem maluch nie zdaje sobie sprawy, że jego zachowanie jest złe, a zabrany przedmiot po prostu mu mógł mu się… spodobać. Pojęcie prywatności danego przedmiotu jest bardzo trudne, a rolą rodzica jest wyjaśnić, dlatego nie można brać np. zabawek innych dzieci. 

Ponadto dzieci uczą się przez obserwację i naśladownictwo. Jeśli doświadczają, że zabieranie rzeczy przynosi korzyści innym dzieciom bez widocznych konsekwencji, mogą próbować tego samego, ucząc się w ten sposób norm społecznych. Warto więc zastanowić się, czy maluch nie podpatrzył takiego zachowania u osób dorosłych. Dodatkowo dziecko może kraść, aby przyciągnąć uwagę, gdy czuje się zaniedbane lub chce wywołać reakcję ze strony dorosłych czy innych dzieci. To może być ich sposób na wyrażenie niezadowolenia, smutku, lęku lub innych trudnych emocji. Często chęć zatrzymania danego przedmiotu to wynik niezaspokojonych potrzeb lub braków emocjonalnych, co zdecydowanie wymaga głębszej analizy ze strony nie tylko opiekunów, ale także specjalistów.

Jakie są przyczyny kradzieży u dzieci?

Mówiąc o przyczynach mamy zwykle na myśli:

• niezaspokojone potrzeby, również te emocjonalne,
• nieznajomość pojęć związanych z własnością i prywatnością — tj. dziecko nie wie, że nie może brać czyjejś własności, 
• z upodobań i preferencji, 
• nieumiejętność radzenia sobie z frustracją i trudnymi emocjami, 
• testowanie granic, 
• poznawanie norm społecznych, 
• presja, np. ze strony rówieśników,
• naśladowanie dorosłych i innych dzieci,
• chęć wzbudzenia reakcji i uwagi ze strony np. nieobecnych rodziców. 

Jak wiek dziecka wpływa na jego zrozumienie zasad własności?

W wieku przedszkolnym (3-5 lat) dzieci dopiero zaczynają rozumieć koncepcję współdzielenia, choć ich pojęcie własności wciąż może być ograniczone. Bardzo często dopiero zapoznają się z koncepcją, że niektóre rzeczy należą do nich lub do innych osób, ale ich zrozumienie jest nadal dosyć dosłowne i konkretne. Dlatego też tak ważna jest rola rodzica, który musi wyjaśnić te terminy i zależności. Natomiast dzieci starsze (6-8 lat) zaczynają lepiej rozumieć zasady własności, a co za tym idzie — są w stanie przestrzegać bardziej złożonych norm społecznych dotyczących dzielenia się.

Jakie potrzeby emocjonalne mogą prowadzić do kradzieży?

• Potrzeba uwagi ze strony rodziców lub rówieśników.
• Niskie poczucie własnej wartości, kiedy to kradzież jest narzędziem, aby poczuć się bardziej wartościowo lub aby zaimponować innym. 
• Brak kontroli nad własnym życiem, silna krytyka ze strony rodziców i chęć odzyskania siły i wpływu na otoczenie.
• Stres i lęk, który może być związany z np. sytuacją w domu. W ten sposób kradzione przedmioty mogą być sposobem na znalezienie ulgi emocjonalnej lub ucieczki od problemów.

Jak system wartości rodziny wpływa na zachowanie dziecka?

Dom i rodzina ma ogromny wpływ na zachowanie dziecka. Nierzadko postawy rodziców są wzorem dla dziecka, dlatego też opiekunowie powinny wpajać cenne wartości, tj. uczciwość, odpowiedzialność, szacunek dla innych i empatia. Gdy w rodzinie panują jasne i konsekwentne zasady dotyczące tego, co jest dobre a co złe, dzieci uczą się rozróżniać akceptowalne zachowania od tych złych, karanych. Opiekunowie, którzy sami postępują uczciwie i szanują prawa innych, naturalnie przekazują te wartości swoim dzieciom. Maluch ma więc wartościowe wzorce, nie powiela złych zachowań i nie ma podstaw do tego, aby naruszać czyjąś własność. Warto w tym procesie także dbać o komunikację i zachęcać dziecko do tego, aby mówiło o swoich emocjach i potrzebach. Rozmowa może bowiem zmniejszyć ryzyko kradzieży, zwłaszcza jeśli dziecko powie np. jakie zabawki lubi i co chciałoby otrzymać. 

Jakie konsekwencje ma kradzież dla dziecka?

Dziecko z racji swojego wieku nie odpowiada prawnie za kradzież (za to odpowiedzialni są rodzice). Niemniej jednak malucha nie omijają konsekwencje — te dotyczą głównie obszarów emocjonalnych i społecznych. 

Mowa tu np. o poczuciu winy i wstydu, kiedy to dziecko uświadamia sobie negatywne skutki swojego działania. To może prowadzić do obniżenia samooceny i poczucia alienacji, a także do otrzymania negatywnej łatki “złodzieja”, co oczywiście jest stygmatyzujące. Z oczywistych względów rodzice wprowadzają także konsekwencje wychowawcze, które mają na celu korygowanie zachowania i zapobieganie przyszłym incydentom. Dla malca zmierzenie się z takim podejściem może być wyjątkowo trudne.

Jak rodzice mogą pomóc dziecku zrozumieć konsekwencje kradzieży?

• Otwarta i szczera rozmowa, uwzględniająca wyjaśnienie konsekwencji kradzieży. Warto w niej uwzględnić emocje, tj. smutek czy złość. 
• Użyj przykładów, które pomogą dziecku zobaczyć skutki kradzieży z różnych perspektyw.
• Wprowadzenie konsekwencji, które pozwolą postawić granice i wskażą, które zachowania są słuszne, a które zakazane. 
• Zachęcanie dziecka do naprawienia szkody, np. poprzez zwrot skradzionego przedmiotu lub przeproszenie poszkodowanej osoby.

Jak można nauczyć dziecko zasad uczciwości?

Dzieci uczą się przez obserwację, dlatego ważne jest, aby rodzice sami przestrzegali zasad uczciwości w codziennym życiu. Opiekun powinien więc być przykładem, który propaguje konkretne wartości i uczy dzielenia się. Pomóc w tym mogą gry planszowe, zabawy i angażujące aktywności, które wymagają przestrzegania zasad i są idealnym tłem do uczenia uczciwości i pokazywania konsekwencji kradzieży.

Jak psycholog dziecięcy i metody wsparcia mogą pomóc dziecku?

Psycholog może zidentyfikować ukryte przyczyny problemów z zachowaniem, takie jak problemy emocjonalne, rodzinne czy szkolne. Dzięki profesjonalnej terapii specjalista pomoże dziecku rozwinąć lepsze strategie radzenia sobie ze stresem, lękiem, czy problemami związanymi z samopoczuciem. Opracowany w ten sposób plan działania pomoże zmienić zachowanie, lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach i zbudować empatię, które jest niezbędna dla zrozumienia społecznych norm.