Czy przedszkole może odmówić przyjęcia dziecka z autyzmem?

Autyzm dziecięcy przynależy do zespołu zaburzeń o charakterze psychospołecznym i rozwojowym. Od wielu lat budzi on zainteresowanie medycyny, psychologii, socjologii i pedagogiki — głównie ze względu na złożoną etymologię [1]. Nic więc dziwnego, że diagnoza autyzmu jest niezwykle trudnym procesem — zwłaszcza dla rodziców, który zderzają się z szeregiem wyzwań wychowawczych.

Przez ostatnie kilkadziesiąt lat zmienił się sposób rozumienia zaburzeń określanych mianem autyzmu wczesnodziecięcego. To z kolei stworzyło w głowach opiekunów wiele pytań i wątpliwości. Część z nich dotyczy decyzji związanych z przedszkolem i edukacją. Zatem, czy posłanie dziecka z autyzmem do placówki publicznej jest słusznym krokiem? Jak zachowanie dziecka z autyzmem wpływa na pracę placówki i rozwój dzieci zdrowych? I na koniec — czy swobodne funkcjonowanie dziecka w takim miejscu jest możliwe?

Czy dziecko z autyzmem może chodzić do przedszkola?

Oczywiście. Obecne przepisy jasno wskazują, że dziecko ze spektrum autyzmu ma pełne prawo do korzystania z przedszkola i placówek przedszkolnych, niezależnie od tego, jaki mają one charakter (tj. w przedszkolu terapeutycznym, ogólnodostępnym, integracyjnym itd.).

Czy dzieci z autyzmem wykonują polecenia?

Trudno jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie — dzieci autystyczne różnią się od siebie pod względem zdolności do wykonywania poleceń. „Spectrum” cechuje się tym, że każde dziecko z autyzmem ma swoje unikalne cechy i potrzeby, a zaburzenie może objawiać się szeregiem różnych problemów rozwojowych, komunikacyjnych itd.

• Kiedy podpisuje się umowę z przedszkolem?

Owszem, w niektórych przypadkach dzieci autystyczne mają problem ze zrozumieniem i wykonywaniem poleceń (zwłaszcza, jeśli te nie są jasne). Nie jest to jednak reguła — zwłaszcza jeśli maluchy są wspierane przez odpowiednie środki komunikacji — np. obrazki i gesty itd.

Co przysługuje dziecku z orzeczeniem?

Dzieci autystyczne wymagają indywidualnego podejścia. Oznacza to więc, że przysługuje im profesjonalne wsparcie specjalistyczne — tj. pedagog specjalny, logopeda czy terapeuta zajęciowy. Przedszkole ma także w obowiązku zadbać o bezpieczeństwo przedszkolaka, dostosowując pomieszczenia, sale zabaw i całą infrastrukturę do jego potrzeb i ewentualnych ograniczeń. Dodatkowo dziecku ze spektrum autyzmu przysługuje tzw. zasiłek pielęgnacyjny w wysokości 153 zł miesięcznie.

Placówki, które zajmują się dzieckiem autystycznym, mogą ubiegać się o dotację w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na ucznia niepełnosprawnego (w danej części oświatowej subwencji ogólnej, przydzielonej gminie). Dodatkowo PFRON może zaopatrzyć placówki w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny oraz niezbędne środki pomocnicze.

Czy dziecko z autyzmem może mieć nauczanie indywidualne?

Tak. Dziecko, które ma objawy autyzmu może podjąć się nauczania indywidualnego — zwłaszcza jeśli pokrywa się to z zaleceniami specjalistów oraz z potrzebami edukacyjnymi. Z założenia forma ta ma zapewnić odpowiednie wsparcie i kształcenie dzieciom z różnymi trudnościami, przygotowując ich do życia w społeczeństwie.

Rodzice, którzy decydują się na nauczanie indywidualne, podkreślają, że robią to ze względu, na:

• indywidualnie tworzony program nauczania, który uwzględnia konkretne cele rozwojowe,
• wsparcie specjalistyczne, obejmujące m.in. psychologów, logopedów itd.,
• możliwość dostosowania otoczenia i materiałów edukacyjnych,
• zachowaną, płynną komunikację,
• sukcesywne rozwijanie umiejętności dziecka,
• możliwość monitorowania postępów malucha.

Ile dzieci z autyzmem w grupie przedszkolnej?

Liczba dzieci w oddziale przedszkolnym z założenia nie może przekroczyć 25 osób. W przypadku oddziałów integracyjnych mowa o 20 dzieciach, z czego tylko 5 z nich może mieć orzeczoną niepełnosprawność.

Jak zachowuje się w przedszkolu dziecko z autyzmem?

Nie ma jednego schematu, wg. którego zachowuje się maluch ze spektrum autyzmu. Wiele zależy bowiem od indywidualnych cech, poziomu funkcjonowania i od stopnia otrzymanego wsparcia. W dużym uogólnieniu można jednak uznać, że dziecko autystyczne:

• ma trudności w komunikacji — w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego z innymi dziećmi i dorosłymi,
• powtarza zachowania, przez co trudno jest zachęcić je do zmian — np. kołysanie się, machanie rękoma,
• ma ograniczone zainteresowania — zwykle maluch koncentruje się na jednym lub kilku konkretnych tematach lub przedmiotach,
• ma trudności w komunikacji werbalnej — maluchy mogą preferować komunikację niewerbalną,
• cierpią na hipersensytywność — czyli reagowanie w nietypowy sposób na docierające bodźce sensoryczne (np. dźwięki).

Jakie są obowiązki przedszkola w zakresie wsparcia dzieci z autyzmem?

Najważniejszym obowiązkiem jest zachowanie stałej współpracy z rodzicami. Przedszkole powinno regularnie informować rodziców o postępach dziecka i planach edukacyjnych. Dodatkowo ważne jest, aby placówka prowadziła zajęcia wspomagające rozwój — tj. rozwój mowy czy terapia umożliwiająca nadzorująca postępy dziecka. Przedszkolak wymaga bowiem odpowiedniego regulowania interakcji społecznych, regulacji zachowań trudnych, postawienia diagnozy u innych specjalistów i budowania nowych umiejętności (np. umiejętności językowe).

W całym tym procesie nie można zapominać, że przedszkole ma obowiązek chronić prawa dziecka (np. godność i prywatność), bez względu na stan zdrowia czy poziom rozwoju poznawczego.

Czy przedszkole ma prawo odmówić przyjęcia dziecka z autyzmem?

Tak, przedszkole może odmówić przyjęcia dziecka z autyzmem w pewnych okolicznościach. Odmowa przyjęcia dziecka z autyzmem może być bardzo prozaiczna — tj. brak wolnych miejsce w placówce. Najczęściej jednak decyzja ta podyktowana jest niemożnością zapewnienia odpowiedniego wsparcia — np. przez brak specjalistów i zasobów.

Zdarza się także, że przedszkola wymagają odpowiednich dokumentów (np. orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego). Brak tych dokumentów może skutkować odmową przyjęcia.

Jakie działania i środki może podjąć rodzic dziecka z autyzmem w przypadku odmowy przyjęcia przez przedszkole?

Sytuacja, w której przedszkole odmawia opieki maluszkowi ze spektrum autyzmu, jest niezwykle trudna — zarówno dla dziecka, jak i dla rodziców. Jeśli do tego dojdzie, rodzic może:

• skonsultować się z innym, lokalnym przedszkolem, aby uzyskać wsparcie i pomoc,
• skorzystać z placówek prywatnych,
• rozważyć edukację dziecka w domu,
• porozmawiać z placówką pierwszego wyboru o rekrutacji uzupełniającej,
• skonsultować się z prawnikiem i rozważyć podjęcie kroków prawnych, jeśli decyzja łamała prawo.

W sytuacji odmowy przyjęcia dziecka zawsze warto skonsultować się z odpowiednimi organami i specjalistami ds. edukacji specjalnej. Warto także zapoznać się z lokalnymi przepisami i statutem, który nierzadko odnosi się do spornych kwestii.

Bibliografia:

[1] Winczura, B. (2008). Dziecko z autyzmem. Terapia deficytów poznawczych a teoria umysłu, Kraków.

[2] Pużyński, S., Rybakowski, J., Wciórka, J., & Jagielska, G. Autyzm dziecięcy–znaczenie wczesnego rozpoznania i terapii.