Czy przedszkole może odmówić adaptacji?

Adaptacja to proces przystosowania malucha do nowych wyzwań i nowego środowiska (np. do przedszkola i szkoły podstawowej). Czas jej trwania jest mocno uzależniony od malucha, jego przygotowania, cech osobowościowych oraz… zaangażowania przedszkola. Nie da się bowiem ukryć, że udział pedagogów i pomoc nauczycieli jest niezbędna, aby proces ten przebiegał sprawnie i bezproblemowo.

Wielu rodziców, obawiając się tego etapu, zastanawia się, czy przedszkole może odmówić adaptacji? Jak ta odmowa ma się do podstawy programowej kształcenia ogólnego?

Jakie są zalecane praktyki dotyczące adaptacji w przedszkolach?

Obecnie istnieje ogrom programów adaptacyjnych[2], a wiele placówek stosuje własne, przetestowane procesy. Najczęściej te rozpoczynają się już w czerwcu, bazując na serii spotkań, w których biorą udział rodzice[1]. Na pewnym etapie placówka może organizować spotkania dla rodziców z dziećmi — m.in. w celu pokazania zajęć w środowisku przedszkolnym. Zdarza się, że przedszkole organizuje tzw. rzeczywisty dzień, kiedy to dzieci słuchają bajek lub wykonują polecania, ucząc się nowych reguł.

Popularną metodą jest wręczanie upominków i pamiątek z pierwszych dni[1]. Ten drobny gest ma budować pozytywne skojarzenia z placówką. Po tym etapie prowadzone są następne kroki adaptacyjne, tj. zachęcanie do wspólnej zabawy, odpowiadanie na pytania i poświęcanie uwagi dziecku, które wykazuje trudności. Cel jest jeden: gdy dziecko przekracza próg przedszkola, musi odczuwać komfort emocjonalny.

Najważniejsze praktyki związane z adaptacją przedszkolną to:

• przedszkole ma w obowiązku przedstawić dokładny proces adaptacji,
• czas trwania zajęć adaptacyjnych może być różny (zwykle od 2 tygodni do miesiąca),
• przedszkole nie jest odpowiedzialne za adaptację dziecka.

Czy adaptacja w przedszkolu jest obowiązkowa?

Adaptacja dziecka w przedszkolu nie jest procesem obowiązkowym. Prowadzenie zajęć o tym charakterze to głównie dobra wola placówki, a nie element, który może wymagać rodzic. Wybierając więc placówkę pierwszego wyboru, warto dopytać, czy pedagodzy uwzględniają przeprowadzenie tego procesu i co może zrobić rodzic w sytuacji, gdy maluch pod opieką personelu przedszkola sprawia problemy przystosowawcze.

Czy są sytuacje, w których odmowa adaptacji przez przedszkole jest zasadna?

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej nie nakłada na dyrektorów przedszkoli i oddziały przedszkolne obowiązku organizowania zajęć adaptacyjnych. Prowadzenie ich to wyłącznie efekt wewnętrznych ustaleń i stworzonego wcześniej statutu placówki. Co kluczowe — przedszkole nie ma w obowiązku tłumaczenia się ze swojej decyzji, a przyczyną odmowy adaptacji może być np. brak kompetentnej kadry, niewystarczająca ilość nauczycieli, zbyt licznych grup itd.

Co zrobić gdy dziecko nie adaptuje się w przedszkolu?

Jeśli Twoje dziecko trudno przechodzi adaptację, warto przeanalizować prowadzone zajęcia oraz stopień zaangażowania pedagogów. Może się bowiem okazać, że maluch ma zaburzone poczucie bezpieczeństwa, czuje się skrępowane i niepewne siebie, dlatego też nie jest w stanie uczestniczyć w zajęciach i zabawach z rówieśnikami.

Problemy w tym obszarze to także sygnał dla rodziców, że warto rozważyć dodatkowe zajęcia z integracji sensorycznej i terapię manualną. Dzięki nim maluch lepiej odnajdzie się w nowym środowisku i chętniej weźmie udział w grupowych zajęciach. W skrajnych przypadkach warto rozważyć przedszkole integracyjne oraz pomoc specjalistów zewnętrznych — np. psychologa dziecięcego.

Trzecim powodem, dla którego maluch może nie adaptować się w przedszkolu, są… błędy wychowawcze popełniane przez rodziców. ZByt duża zażyłość z opiekunami, wyręczanie dziecka i brak odpowiedniego przygotowania do zajęć to nierzadko główny powód, dla którego maluchy niechętnie podejmują się nauki szkolnej.

• Co zrobić, żeby dziecko nie płakało w przedszkolu?

Jak odmowa adaptacji przez przedszkole może wpłynąć na rozwój emocjonalny i społeczny dziecka?

Adaptacja ma za zadanie pomóc dziecku odnaleźć się w nowym środowisku. Jej brak może więc pociągnąć za sobą lawinę nieprzyjemnych i trudnych konsekwencji. Mowa tu o m.in.:

• braku pewności siebie, duży wycofaniu dziecka,
• trudnościach w budowaniu relacji z rówieśnikami,
• niechęci do podejmowania nowych aktywności i rozwijania nowych pasji,
• ograniczonym zaufaniu,
• trudnościach w dalszych etapach edukacji — np. w szkole podstawowej,
• dużej emocjonalności, tendencji do nadreaktywności, płaczliwości i agresywnego zachowania,
• niechęci do przedszkola,
• objawach psychosomatycznych, tj. bóle głowy czy bóle brzucha.

Jakie kroki rodzice mogą podjąć, jeśli przedszkole odmówi adaptacji?

Jeśli przedszkole nie przeprowadza zajęć adaptacyjnych (np. z powodu trudności organizacyjnych), rodzic może pomoc swojemu potomkowi w nieco inny sposób.

1. Zajęcia w domu. Zachęcanie dzieci do podejmowania samodzielnych aktywności, do zabawy w innym pokoju, do próbowania nowych rzeczy bez pomocy opiekuna (np. wiązanie butów).
2. Zabawy integracyjne z innymi dziećmi — np. sąsiadów lub członków rodziny. Idealnym przykładem takich zajęć jest np. berek lub zabawa w chowanego.
3. Wsparcie rodziców. Nawet zwykła rozmowa, która odpowie na trapiące pytania, może pomóc dziecku w tym trudnym etapie.

Oczywiście niezmiennie pomocna może być konsultacja z psychologiem dziecięcym, który postawi ewentualne diagnozy i pomoże maluchowi w pokonaniu trudności. W skrajnych przypadkach — jeśli rozwój dziecka jest zachwiany, a przedszkole nie jest skore do pomocy — warto rozważyć zmianę placówki (i docelowo szkoły specjalnej przysposabiającej).

Bibliografia:

[1] Fulghum–filozof, R. Adaptacja dziecka do przedszkola.

[2] Łaszkiewicz, A. Adaptacja dzieci w przedszkolu.

[3] Ustawa z 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2021 r. poz. 1082).