Adaptacja w przedszkolu – jak powinna przebiegać?

Lęk, płacz, krzyk – niemalże każdy rodzic spotkał się z taką reakcją, gdy maluch usłyszał, że “czas wybrać się do przedszkola”. Tak silne emocje często powodują frustracje u dorosłego. W rzeczywistości jednak sytuacja ta jest całkiem naturalna i wynika w dużej mierze z ugruntowanych dotychczas przekonań i przyzwyczajeń.

Dlatego też, aby uniknąć porannych dramatów, tak ważna jest odpowiednia adaptacja. To dzięki niej maluch lepiej rozumie nowe okoliczności, jest w stanie się do nich przyzwyczaić, wyciągnąć wnioski i czerpać jak najwięcej korzyści. Często problem z adaptacją w przedszkolu wynika właśnie z niewłaściwego przygotowania lub niewystarczającej wiedzy ze strony pedagogów. Zatem, jak powinna wyglądać idealna adaptacja 3 latka w przedszkolu?

Co to jest adaptacja w przedszkolu?

Adaptacja jest procesem, w którym to dziecko przystosowuje się do nowego środowiska przedszkolnego. Jest to niezwykle długotrwały, złożony i wymagający zaangażowania etap w życiu malucha. Trudna adaptacja w przedszkolu może przyczynić się do późniejszej niechęci dziecka i licznych problemów – m.in. społecznych i rozwojowych. Dlatego też to w tym czasie dziecko potrzebuje dużego zrozumienia, ale także cierpliwości i czasu. Ważne jest, aby zyskało to wsparcie zarówno ze strony rodziców, jak i nauczycieli, którzy powinni poświęcić mu w tym czasie nieco więcej uwagi.
Bardzo często w kontekście adaptacji mówi się o tzw. dojrzałości przedszkolnej. W tym kontekście mamy zwykle na myśli osiągnięcie pewnego stopnia dojrzałości (rozwojowej, fizycznej i umysłowej), która pozwoli mu pozostać bez rodziców przez kilka godzin dziennie. To w tym czasie dziecko – oczywiście będąc pod opieką przedszkolanek – jest w stanie uczestniczyć w nowym środowisku, w nowych warunkach, bez odczuwania lęku i niepewności.

• Jakie ćwiczenia poprawiają integrację sensoryczną Twojego dziecka?

Ta niepewność jest naturalna i wynika głównie z faktu, że dotychczas maluch wychowywał się w rodzinie – tj. w naturalnym (według niego) środowisku społecznym. Teraz widzi nowe środowisko, są nowi rówieśnicy co sprawia, że maluch czuje się zaniepokojony i wystraszony. Wynika to też z faktu, że nieznane otoczenie może naruszyć jego poczucie bezpieczeństwa. Należy bowiem pamiętać, że dziecko dotychczas żyło w przekonaniu, że Tata i Mama są niezbędni, aby zaspokajać jego potrzeby emocjonalne i biologiczne. Teraz okazuje się, że te podstawowe potrzeby zostały zastąpione przez nowe, dotychczas mu obce. Dlatego też adaptacja dziecka w przedszkolu ma niezwykle ważny wpływ na rozwój i na poprawną socjalizację.

Adaptacja w przedszkolu jak wygląda?

Często adaptacja w przedszkolu – zwłaszcza, gdy prowadzona jest przez niewykwalifikowany zespół – bazuje na przeczekaniu i pozostawieniu malucha “samemu sobie”. Jest to jeden z podstawowych błędów, wywołujących tzw. lęk separacyjny, który objawia się późniejszymi problemami w osiąganiu samodzielności i niezależności (również emocjonalnej).

Świadomość tego, że adaptacja jest kluczowym elementem to pierwszy krok do jej prawidłowego przeprowadzenia. Wśród tych najczęściej pojawiających się problemów, wymienia się:

• problem z wyrażaniem i zaspokajaniem potrzeb – emocjonalnych i biologicznych,
• trudność w nawiązywaniu kontaktów z nowymi kolegami i koleżankami,
• trudność w rozeznaniu środowiskowym,
• problemy z nabywaniem przynależności społecznej,
• trudności w dostosowaniu się do nowego rytmu dnia,
• problem w odnalezieniu swojej roli – innej niż dotychczas.

Jak powinna wyglądać adaptacja dziecka w przedszkolu?

No dobrze, skoro już wiesz, jak nie powinna wyglądać adaptacja, pora odpowiedzieć na pytanie: jak właściwie przygotować dziecko do nowego środowiska?
W tym celu przydatna jest adaptacja w przedszkolu zabawy, które pozwalają dziecku rozeznać się w nowym środowisku, poznać inne dzieci, przygotować się do zmian i lepiej odczuć trudną rozłąkę. Przydatne są także scenariusze (o nich trochę więcej poniżej) oraz systematycznie budowa wiedza (pomocna okazać się może np. adaptacja dziecka w przedszkolu literatura).

Prawidłowo przeprowadzony proces adaptacji zachodzi stopniowo, powoli, bez pospieszania i narzucania presji. Warto o tym pamiętać, bowiem dziecko po 2-3 roku życia może odczuwać wzmożone objawy tzw. lęku separacyjnego

Jest to naturalny lęk rozwojowy, który wynika z obawy przed rozłąką z rodzicem. W takiej sytuacji maluch odczuwa niepokój, strach, czuje się osamotniony – zwłaszcza wtedy, gdy rodzica nie ma w zasięgu wzroku. Ten lęk wynika z faktu, że maluch boi się, że rodzic odejdzie i zostawi go w samotności. Ważne jest więc, aby przygotowywać dziecko do tej sytuacji, udowadniając, że nawet chwilowa nieobecność nie pociąga za sobą negatywnych emocji i doświadczeń.

Adaptacja w przedszkolu scenariusz, w dużym skrócie i uogólnieniu, powinna wyglądać w następujący sposób:

Krok 1: Przywitanie malca, pokazanie mu wnętrza budynku i głównej sali.
Krok 2: Pokazanie łazienki, wytłumaczenie wszystkich obszarów i czynności, które w danym pomieszczeniu się robi.
Krok 3: Pokazanie innych dzieci i to, jak spędzają czas.
Krok 4: Pokazanie zabawek i pozwolenie, aby maluch wybrał sobie jedną z nich.
Krok 5: Niech maluch bawi się wybraną zabawką. Miej go cały czas “na oku”.

Adaptacja w przedszkolu jak pomóc dziecku?

Pomoc i wsparcie przedszkola to jedno. Przygotowanie i troska rodzica – to drugie. W procesie tym ważne jest więc, abyś przygotował malucha jeszcze przed udaniem się do placówki. Dlaczego?

Dzieci uczą się poprzez modelowanie i obserwowanie. Jeśli więc maluch zobaczy, że nagle zostanie pozostawiony w nowych okolicznościach, a rodzic z tego tytułu odczuwa lęk i niepewność – dodatkowo “zapożyczy” te emocje. Ważne jest więc, aby wspierać i pomagać swojemu dziecku poprzez zarówno swoje, pozytywne emocje, jak i poprzez odpowiednie przygotowanie. Warto więc wyjaśnić dziecku co się dzieje, dlaczego idzie do przedszkola, co z tego wyniesie. Dużo lepiej sprawdzą się argumenty o kreatywnych zabawach i poznaniu nowych przyjaciół, niż te, mówiące o Twojej pracy czy nowych obowiązkach.

Adaptacja w przedszkolu rady dla rodziców

Bądź szczery, tłumacz cierpliwie, opowiadaj o swoich doświadczeniach. Gdy dziecko pyta Cię co rano o powód – odpowiadaj za każdym razem w taki sam sposób. Warto także uprzedzić malucha o nowych zasadach, które będą obowiązywać w placówce. Brak zaskoczenia sprawi, że dziecko poczuje się bezpiecznie.

• „Ale ja cię nie znam! Jak odmawiać obcym”, Dagmar Geisler

Ile trwa adaptacja dziecka w przedszkolu?

To zależy. Każdy maluch jest inny, ma swoje własne tempo adaptacji i rozwoju. Należy traktować więc go w sposób indywidualny, nie porównując z innymi i nie narzucając presji. Słabsza adaptacja nie musi oznaczać zaburzeń. Może natomiast wynikać z niewłaściwego przygotowania lub prowadzenia nieodpowiednich zajęć przystosowawczych. Docelowo, uśredniając, okres adaptacji trwa od kilku tygodniu czy kilku miesięcy. O jej długości decyduje m.in. dotychczasowa więź emocjonalna z opiekunem, a także przygotowanie rodzica i jego dotychczasowa postawa.

Najczęściej, klasyczna adaptacja przeprowadzana w przedszkolu, trwa około 3 miesiące. Oczywiście jej czas uzależniony jest od szeregu czynników – m.in. od przeszkolenia personelu, liczebności grupy i przygotowania pedagogów pod kątem merytorycznym. Placówka, podobnie jak rodzice, nie powinna porównywać dzieci ze sobą, a im bardziej ma indywidualnie podejdzie do tematu – tym lepiej.

Bibliografia:
[1] Brzezińska, A. I., Czub, M., & Ożadowicz, N. (2012). Adaptacja dziecka trzyletniego do środowiska przedszkolnego. Edukacja, 4(120), 5-21.
[2] Kanka, L. Rola rodziny i przedszkola w procesie adaptacji dziecka trzyletniego do warunków przedszkola.
[3] Słowik, Z. (2018). Wpływ nauczyciela na adaptację dziecka trzyletniego do przedszkola.