Czy ZUS sprawdza, czy dziecko chodzi do przedszkola?

Planujesz wziąć L4 na dziecko, mimo że maluch jest zdrowy i będzie uczęszczał na zajęcia przedszkolne? Poczekaj! Takie działania są niezgodne z polskimi przepisami i mogą kosztować Cię (i to dosłownie) wiele nieprzyjemności. Podejmując takie decyzje, musisz się bowiem liczyć z ryzykiem kontroli ZUS. Instytucja ta jest bezwzględna i bardzo skrupulatnie sprawdza słuszność m.in. zasiłku opiekuńczego. W jaki sposób przebiega owa kontrola? Jak rozmawiać z pracownikami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych? Na co zwrócić uwagę i jakich argumentów używać podczas spotkań? Odpowiadamy!

Na czym polega kontrola z ZUS?

Kontrola ZUS, w dużym uproszczeniu, ma na celu sprawdzić warunki długotrwałej opieki nad dzieckiem. Obszary, które mogą zostać skontrolowane, to m.in.:

• terminowość dokonanych zgłoszeń,
• prawidłowość zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
• sposobność wypłaty świadczeń różnego rodzaju (np. czy zasiłek opiekuńczy przysługuje akurat w tej konkretnej sytuacji).

Podczas takich kontroli ocenia się rzetelność wywiązywania się z zadań i obowiązków, które dotyczą ubezpieczeń społecznych i nałożonych składek. Posługując się więc przykładem — ZUS może sprawdzić, czy rodzic dziecka faktycznie opiekuje się chorym maluchem (lub innym chorym członkiem rodziny) i czy nie korzysta się z pomocy innej osoby, która nijako przejmuje obowiązki rodzica.

Uwaga! ZUS nie sprawdza dziecka — tj. nie analizuje jego stanu zdrowia i nie poddaje ocenie ewentualnych diagnoz lekarskich!

Czy ZUS kontroluje opiekę nad dzieckiem?

Tak, ZUS posiada takie narzędzia kontrolne. Wykorzystać je może, aby sprawdzić podstawy do wystawienia zwolnienia lekarskiego na opiekę nad dzieckiem.

Urzędnicy mogą przeprowadzić kontrolę, w której:

• przeanalizują, czy nie ma innych członków rodziny, którzy mogliby zaopiekować się maluchem (kontrola ta nie dotyczy wyłącznie sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem do lat 2),
• sprawdzą, czy przedszkolak chodził na zajęcia przedszkolne w momencie, gdy rodzic dziecka podjął tzw. L4 na opiekę,
• upewnią się, czy rodzic faktycznie przebywa z chorym dzieckiem, a nie np. oddał go do dziadków,
• przeanalizują, czy nie wykorzystano zwolnienia na wykonanie dodatkowych zadań, np. w innym zakładzie pracy.

Czy kontrola z ZUS musi być zapowiedziana?

Nie. Co więcej — zdecydowana większość kontroli odbywa się bez wcześniejszego uprzedzenia. Przeprowadza się je w dowolnych godzinach — porannych lub popołudniowych — co ma na celu zaskoczyć skontrolowaną rodzinę.

Co mówić na kontroli ZUS?

Zwykle ZUS wystawia zawiadomienie, w którym znaleźć można konkretne informacje o obowiązujących terminach i dokumentacji. Przestrzeganie tych wytycznych rzadko kiedy doprowadza do kontroli. Jeśli jednak tak się stanie — warto się do tego przygotować.

Podczas kontroli sprawdzającej opiekę nad chorym dzieckiem, opieraj się na faktach i konkretnych dokumentach. Odłóż na bok emocje — pracownik nie będzie analizował sprawy pod kątem Twojej opiekuńczości czy poczucia obowiązku. Przygotuj więc dokumentację medyczną i podpisany wniosek urlopowy. Odpowiadaj na pytania w sposób zwięzły i zdecydowany. Nie ubarwiaj rzeczywistości — pamiętaj, że kłamstwo ma krótkie nogi. Jeśli nie rozumiesz pytania lub nie masz wystarczających informacji, aby odpowiedzieć na dane zagadnienia — powiedz o tym.

Jakie są przyczyny, dla których ZUS miałby przeprowadzać kontrole?

Znane są przypadki, w których rodzice brali wolny dzień w pracy pod pretekstem opieki nad dzieckiem. W rzeczywistości… wykorzystywali go do wykonywania innych prac zarobkowych. Ojciec dziecka lub matka dziecka, która postępuje w ten sposób, narusza polskie przepisy oraz naraża instytucje na straty. Częstotliwość tych naruszeń jest tak duża, że ZUS wykonuje ponad 110 tysięcy kontroli w jednym kwartale. W 2023 roku zaplanowano nawet 500 tysięcy takich działań — wszystko po to, aby zmniejszyć ilość niewłaściwie wypłacanych zasiłków.

• Czy dzieci nauczycieli ma pierwszeństwo w przedszkolach?

Jakie informacje weryfikuje ZUS?

Najczęściej weryfikowane są dokumenty związane z L4 rodziców. W tym celu analizuje się zgodę od pracodawcy, a także ewentualne dokumenty potwierdzające realizowanie innych prac zawodowych. ZUS ma prawo także zwrócić się do danej placówki przedszkolnej, w celu potwierdzenia nieobecności malucha.

Jak często ZUS może przeprowadzać tego typu kontrole?

Żadne przepisy nie precyzują dokładnie, w jakich terminach i z jaką częstotliwością odbywać się mogą kontrole. § 1 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 grudnia 1998 r. [1] wskazuje, że kontrole mają na mocy egzekwować i weryfikować należności z tytułu składek. Jeśli więc instytucja podejrzewa naruszenia związane z prawem do świadczeń — może regularnie przeprowadzać kontrole.

Jakie mogą być konsekwencje dla rodziców, jeśli ZUS stwierdzi naruszenia?

Wszelkie naruszenia związane z ZUS obarczone są karą w postaci potrącenia składek z wynagrodzenia pracownika. Zdarza się także, że działania te klasyfikowane są jako przestępstwo, co z kolei pociąga za sobą ryzyko wyroku pozbawienia wolności (do lat 3). Warto także pamiętać, że stwierdzone naruszenia mogą sprawić, że pracodawca podejmie decyzję o zwolnieniu dyscyplinarnym.

Czy są jakiekolwiek wyjątki od tej zasady, które rodzice powinni znać?

Zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom w sytuacji, gdy w gospodarstwie domowym nie ma innych osób, które mogłyby opiekować się chorym dzieckiem (np. dziadków). Wyjątkiem od tej reguły jest opieka nad chorym 2-latkiem. To wtedy zasiłek opiekuńczy przysługuje bez względu na ilość członków rodziny. ZUS w takich sytuacjach jest mniej „restrykcyjny” i znacznie rzadziej podejmuje się negatywnej oceny.

Uwaga! Za członka rodziny, który jest we wspólnym gospodarstwie domowym i mógłby opiekować się dzieckiem, NIE uważa się osoby chorej, osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności, osoby niesprawnej i osoby, która prowadzi gospodarstwo rolne. [2]

Bibliografia:

[1] Dz.U. 1998 nr 164 poz. 1165 (1998), Dziennik Ustaw

[2] Choroba, kwarantanna lub izolacja dziecka – kiedy przysługuje zasiłek za opiekę nad dzieckiem (2021), ZUS