Moment rozpoczęcia edukacji przedszkolnej pociąga z sobą szereg emocji i zmian. Wynikają one z konieczności nie tylko dostosowania się do nowego środowiska, ale także sprostania wyzwaniom adaptacyjnym i rozwojowym. W Polsce obowiązek edukacji przedszkolnej obowiązuje wszystkie dzieci w wieku 6 lat. Jednakże wielu rodziców zapisuje swoje maluchy do placówek znacznie szybciej — głównie w celu ich sprawniejszej socjalizacji, a także w celu kontynuowania swojej kariery zawodowej. Zdecydowanie najczęściej i najchętniej wybierają w tym celu placówki publiczne. Zatem, czym jest przedszkole publiczne, na jakich zasadach działa i w jakich sposób funkcjonuje w naszym kraju? Przedszkole publiczne od ilu lat i czym się różni przedszkole publiczne od niepublicznego?
Spis treści
TogglePrzedszkole publiczne to polska instytucja edukacyjna, zapewniająca opiekę oraz wczesną edukację dzieciom w wieku przedszkolnym. Głównym celem przedszkola publicznego jest: wspieranie rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego i intelektualnego dzieci, przygotowując je do przyszłej nauki w szkole podstawowej. Edukacja ta obowiązkowa jest od 6 roku życia, chociaż wielu rodziców decyduje się na dużo wcześniejsze zapisanie malucha do takiej placówki.
Czy przedszkole publiczne jest płatne? Przedszkola publiczne są finansowane z budżetu państwa lub samorządów lokalnych, co oznacza, że nie pobierają czesnego za podstawową opiekę i edukację. Warto jednak podkreślić, że mogą pobierać opłaty za dodatkowe usługi takie jak wyżywienie czy zajęcia dodatkowe w przedszkolu. Edukacja w przedszkolach publicznych obejmuje naukę przez zabawę, rozwijanie umiejętności językowych, matematycznych, społecznych, emocjonalnych, artystycznych oraz naukę funkcjonowania w grupie. Instytucje te oferują również wsparcie psychologiczne i pedagogiczne, mające na celu najlepsze przygotowanie dzieci do dalszych etapów edukacji.
Zarządzanie publicznym przedszkolem w Polsce leży w obowiązku dyrektora, który jest “głową placówki”, odpowiedzialną za jej całościowe funkcjonowanie. Dyrektor jest zazwyczaj powoływany przez organ prowadzący przedszkole publiczne, którym może być gmina (jednostka samorządu terytorialnego). W całym procesie zarządzania ogromne znaczenie ma także kadra pedagogów i rada, która co prawda nie ma mocy sprawczej, ale często bierze udział w procesie decyzyjnym. Odpowiedzialność Dyrektora jest wielowymiarowa i obejmuje aspekty pedagogiczne, administracyjne oraz organizacyjne. Przykładowo więc dyrektor jest odpowiedzialny za nadzorowanie i rozwijanie jakości edukacyjnej przedszkola. Wspiera przy tym nauczycieli w ich rozwoju zawodowym, motywuje ich do stosowania nowoczesnych metod nauczania i uczenia się oraz monitoruje postępy dzieci w zakresie osiąganych przez nie kompetencji. Ponadto odpowiada on za rekrutację, szkolenie i ocenę nauczycieli oraz innych pracowników przedszkola.
Publiczne przedszkole nie ma pełnej swobody działania — tj. podlega pod tzw. organ prowadzący, którym zazwyczaj jest gmina lub miasta. Organ ten odpowiedzialny jest za finansowanie, nadzór oraz kierunki rozwoju placówki, co obejmuje zapewnienie odpowiednich warunków lokalowych, sprzętu edukacyjnego i kadry pedagogicznej. Przedszkole publiczne działa na podstawie przepisów prawa oświatowego, które określają standardy edukacyjne, bezpieczeństwo oraz prawa i obowiązki wszystkich stron zaangażowanych w proces edukacyjny. W praktyce oznacza to, że dyrektor przedszkola ma nad sobą np. Kuratorium Oświaty, który odpowiada na zgłoszenia (np. rodziców) i kontroluje sposób pracy placówki. Kuratorium Oświaty pełni funkcję nadzorczą w zakresie edukacji na poziomie regionalnym. Ich obowiązki obejmują kontrolę nad przestrzeganiem prawa oświatowego oraz jakością kształcenia w przedszkolach. W dużym uogólnieniu kuratorzy są odpowiedzialni za inicjowanie inspekcji, ocenę pracy dyrektorów oraz monitorowanie i wspieranie innowacji pedagogicznych w edukacji przedszkolnej.
Finansowanie przedszkoli publicznych pochodzi głównie z budżetu jednostek samorządu terytorialnego (np. gminy). Pieniądze te są oczywiście niezbędne do pokrycia kosztów operacyjnych przedszkola — od zapłaty wynagrodzenia dla nauczycieli, przez zakup materiałów do edukacji, aż po wyposażenie i rachunki. Dodatkowo finansowanie to umożliwia przedszkolom realizację programów edukacyjnych, organizację wydarzeń oraz tworzenie przyjaznego środowiska, które rozwija i edukuje.
Opłaty za przedszkole publiczne bazują wyłącznie na źródłach zewnętrznych (obecnie istnieją w Polsce różne źródła finansowania przedszkoli). Poniżej przedstawiamy te najważniejsze.
Budżet państwowy przewiduje środki na edukację, które są przeznaczane na wsparcie systemu oświaty na różnych poziomach — tj. na infrastrukturę edukacyjną, wsparcie programów kształcenia oraz finansowanie reform edukacyjnych.
Gminy i miasta alokują te środki w ramach swojego lokalnego budżetu, zapewniając działalność i rozwój przedszkoli, dokładając się tym samym do np. wynagrodzenia, utrzymanie, czy zakup materiałów dydaktycznych.
Fundusze europejskie, takie jak Europejski Fundusz Społeczny, mogą być wykorzystane do finansowania projektów edukacyjnych, w tym rozbudowy i modernizacji przedszkoli. Są to dodatkowe środki, które przedszkola mogą pozyskać na realizację specyficznych celów.
Opłaty pobierane od rodziców za pobyt ich dzieci w przedszkolu mogą stanowić uzupełnienie budżetu przedszkola, przeznaczane na różnorodne potrzeby placówki. Warto w tym miejscu podkreślić, że o ile placówka publiczna można pobierać opłaty za zajęcia dodatkowe, o tyle nie może nakładać czesnego lub dodatkowych opłat za standardowe 5h godzin opieki w ciągu dnia.
Rekrutacja jest zwykle źródłem stresu wśród rodziców. Te emocje to wynik powstałych mitów (np. jakoby w procesie tym obowiązywała zasada “kto pierwszy ten lepszy”), a także zmieniających się terminów i prowadzenia koniecznej dokumentacji. Warto więc, aby zapoznać z obowiązującymi przepisami jeszcze przed faktycznym rozpoczęciem tego procesu.
Terminy rekrutacji do przedszkoli publicznych są zazwyczaj ustalane przez lokalne władze oświatowe i ogłaszane na stronach internetowych miasta lub gminy. Proces ten zwykle rozpoczyna się wczesną wiosną (zwykle w pierwszym kwartale), tak, aby umożliwić rodzicom zgłoszenie dzieci i przeprowadzenie wszystkich niezbędnych formalności przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego (ten rozpoczyna się we wrześniu). Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Zapisy do przedszkola publicznego.
Kryteria rekrutacyjne sprowadzane są do punktów, które przyznaje się m.in. rodzinom niepełnym, wielodzietnym, adopcyjnym, z niepełnosprawnościami, a także w przypadku maluchów, których rodzeństwo chodzi już do danej placówki.
Wymagane dokumenty w procesie rekrutacji zazwyczaj obejmują wypełniony formularz zgłoszeniowy, który należy złożyć w terminie. Dodatkowo należy złożyć wszelkie, konieczne zaświadczenia, które spełniłyby powyższe, punktowane kryteria (np. wniosek sądu rodzinnego).
Jeśli liczba chętnych przekracza liczbę dostępnych miejsc w przedszkolu, tworzona jest lista oczekujących. To ona pozwala, aby dzieci, które nie zostały przyjęte w pierwszym etapie rekrutacji, miały szansę na dostanie się do grupy, w przypadku zwolnienia się miejsc. Priorytet na liście oczekujących jest zwykle ustalany na podstawie tych samych kryteriów, co w głównym procesie rekrutacyjnym.
Program edukacyjny w przedszkolach publicznych to zbiór zorganizowanych i ustrukturalizowanych działań edukacyjnych, które są opracowane przez MEN i specjalistów zewnętrznych z myślą o wszechstronnym rozwoju dzieci w wieku przedszkolnym. Celem takiego programu jest efektywne wspieranie ich rozwoju emocjonalnego, społecznego, fizycznego i intelektualnego dzieci, przygotowując je do przyszłej nauki w szkole oraz życia w społeczeństwie.
Program edukacyjny obejmuje m.in.:
Przedszkola publiczne oferują szeroki zakres zajęć, które pomagają dzieciom rozwijać ich kreatywność, umiejętności motoryczne, zdolności komunikacyjne oraz zainteresowania naukowe. Zajęcia te są planowane z myślą o różnicach indywidualnych każdego dziecka, tak, by zapewnić im najlepsze warunki do nauki i zabawy. Zajęcia podzielić można na cztery, główne filary, które doskonale rozwijają obie półkule. Lewa odpowiada za mówienie, pisanie i logiczne myślenie, podczas gdy prawa — za przetwarzanie emocji i myślenie abstrakcyjne.
Pozwalają dzieciom wyrażać się za pomocą różnych mediów, takich jak malarstwo, rysunek czy modelowanie, przy okazji rozwijając ich zdolności manualne i wizualne.
Wprowadzają dzieci w świat muzyki poprzez śpiew, naukę prostych instrumentów muzycznych oraz rytmikę, co wspomaga rozwój słuchu i poczucie rytmu.
Skoncentrowane na rozwijaniu fizyczności poprzez gry zespołowe, gimnastykę czy lekkoatletykę, co jest ważne nie tylko dla zbudowania nowych nawyków, ale także wpojenia miłości do zdrowia fizycznego i wzmocnienia koordynacji.
Zachęcają dzieci do wcielania się w różne role i scenariusze, rozwijając ich zdolności wyrazu, empatii, komunikacji i pracy w grupie.
Oczywiście oprócz zajęć i ćwiczeń w sali zabaw, placówki organizują dodatkowe aktywności, które pozwalają rozwijać nowe umiejętności — nierzadko w zupełnie nowym środowisku. Na liście tych aktywności są
Kadra nauczycielska to zespół pedagogów, których celem jest: nauczanie, wychowywanie i rozwijanie umiejętności przedszkolaków. Członkowie kadry nauczycielskiej są odpowiedzialni nie tylko za przekazywanie wiedzy i umiejętności związanych z określonymi przedmiotami czy dyscyplinami, ale również za wspieranie rozwoju emocjonalnego i społecznego uczniów. W ich obowiązki wchodzi także przygotowywanie planów lekcji, ocenianie postępów uczniów oraz ciągłe doskonalenie swoich metod dydaktycznych i pedagogicznych. To pozwala stwierdzić, że kadra jest niezwykle ważna w życiu dorastających maluchów. Liczba nauczycieli uzależniona jest od liczby grup i wielkości placówki. Obecne przepisy wskazują, że jeden nauczyciel może opiekować się maksymalnie 25 dziećmi.
Nauczyciele muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje — tj. skończony licencjat lub magisterium z pedagogiki przedszkolnej, lub wczesnoszkolnej. Wymagane są również specjalistyczne kursy przygotowujące do pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Regularne szkolenia i warsztaty pozwalają na aktualizację wiedzy pedagogicznej i adaptację do nowych metod i technik nauczania. Szkolenia te mogą dotyczyć nowoczesnych technologii edukacyjnych, integracji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, czy też nowych podejść w edukacji wczesnoszkolnej.
Przedszkola publiczne często dysponują zespołami specjalistów, takich jak psycholodzy, logopedzi czy terapeuci zajęciowi, którzy wspierają nauczycieli w pracy z dziećmi wymagającymi szczególnej uwagi. Specjaliści ci współpracują z nauczycielami w celu zapewnienia kompleksowego wsparcia edukacyjnego i rozwojowego, co jest kluczowe dla maksymalizacji potencjału każdego dziecka.
Pomagają rodzicom, pedagogom i dzieciom w diagnozowaniu, a następnie wprowadzeniu nowych mechanizmów i postaw, które pomagają w procesie edukacji czy nawiązywania relacji społecznych. Psycholog nie tylko pomaga w przypadku placówek integracyjnych, ale służy także pomocą w problemach komunikacyjnych czy rodzinnych.
Logopeda to specjalista zajmujący się diagnozowaniem i leczeniem zaburzeń mowy i komunikacji. Ich zadaniem jest np. praca nad rozwojem umiejętności językowych, takich jak gramatyka, słownictwo i zdolność do tworzenia zdań, co jest często potrzebne w przypadku dzieci z opóźnionym rozwojem mowy lub osób po udarach mózgu.
Narzucone normy dotyczące liczby dzieci w grupie mają na celu nie tylko zapewnić komfort podczas zabaw i podczas nauki, ale także zagwarantować bezpieczeństwo (dzieciom i kadrze pedagogów). Dokładne normy i wytyczne wskazuje rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2017 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania.
W przedszkolach publicznych średnia liczba dzieci w grupie może się różnić w zależności od regionu i lokalnych przepisów. Zazwyczaj grupy liczą od 20 do 25 dzieci, co zapewnia odpowiednie warunki do nauki i zabawy. Regulacje lokalne dotyczące liczby dzieci w grupach przedszkolnych są ustanawiane przez władze regionalne lub krajowe. Często przepisy te określają maksymalną liczbę dzieci w grupie oraz minimalny stosunek liczby nauczycieli do liczby dzieci, aby zapewnić odpowiednią opiekę i bezpieczeństwo. Przykładem takich regulacji jest Dz. U z 2019 poz. 502.
Dokładne wytyczne, obowiązujące infrastrukturę i wyposażenie placówek publicznych normują m.in.: prawo budowlane, ustawy z 1991 roku dotyczące ochrony przeciwpożarowej, rozporządzenia MEN i Ministra Infrastruktury z 2002 roku w sprawie warunków technicznych. Przepisy te dotyczą nie tylko sal dydaktycznych, ale także terenu wokół placówki oraz ogólnych standardów w zakresie bezpieczeństwa i higieny.
Sale dydaktyczne w przedszkolach publicznych są zaprojektowane tak, aby wspierać rozwój dzieci. Są wyposażone w meble dostosowane do wzrostu dzieci, materiały edukacyjne oraz zabawki, które wspierają naukę przez zabawę.
Place zabaw w przedszkolach publicznych zwykle są wyposażone w bezpieczne urządzenia do zabawy, takie jak huśtawki, zjeżdżalnie i piaskownice. Warto jednak podkreślić, że nie ma obecnie żadnych przepisów, które nakazywałyby placówkom posiadanie własnego placu zabaw. Obecnie odnoszą się jedynie to nakazu, aby przedszkole umożliwiło swoim podopiecznym możliwość zabawy na świeżym powietrzu.
Przedszkola publiczne przestrzegają surowych standardów bezpieczeństwa i higieny. Regularne kontrole i utrzymanie czystości zapewniają zdrowe i bezpieczne środowisko dla dzieci. Przepisy te obejmują m.in. ilość gaśnic, umywalek oraz dokładny metraż sali zabaw (w przeliczeniu na dziecko).
Podstawą efektywnego rozwoju malucha jest zaangażowanie pedagogów i rodziców. Obranie wspólnego frontu, współpracowanie, wymienianie się pomysłami i spostrzeżeniami, a także wspieranie się w ewentualnych problemach edukacyjnych czy relacyjnych. Warto — współpraca na linii przedszkole-rodzic ostatecznie pomaga dzieciom, które zasługują na pomoc i oparcie osób dorosłych.
Przedszkola publiczne regularnie organizują spotkania i konsultacje z rodzicami, aby omawiać postępy dzieci, plany dydaktyczne oraz wszelkie problemy wychowawcze. Takie spotkania odbywają się regularnie — zwykle w ramach zebrań czy Dni Otwartych. Rodzice są zachęcani do aktywnego udziału w życiu przedszkola poprzez uczestnictwo w wydarzeniach, wycieczkach i warsztatach. Często więc tworzone są spotkania z rodzicami, którzy opowiadają o swojej pracy, wzbudzając w dzieciach ciekawość świata.
Przedszkola oferują wsparcie specjalistyczne dla rodziców, w tym porady psychologiczne, pedagogiczne oraz logopedyczne. Pomoc ta jest dostępna w celu rozwiązania wszelkich trudności wychowawczych i wspierania rodziców w ich roli. Wszystko po to, aby wspierać sytuację rodzinną maluszka.
Przedszkola publiczne pociągają za sobą sporo zalet, dlatego też nierzadko stanowią za główny wybór wśród rodziców, którzy chcą wrócić do pracy lub którzy pragną, aby ich maluch rozpoczął samodzielną podróż ku edukacji. Poniżej przedstawiamy najczęściej wymieniane (przez rodziców i nie tylko) zalety.
Oczywiście wraz z licznymi zaletami, w placówkach publicznych pojawiają się także wady, które często są motywacją, do wybierania placówek prywatnych. Poniżej wybraliśmy te najpopularniejsze i najczęściej wskazywane przez rodziców.
Oczywiście ciężko jest dyskutować o przyszłości placówek, które muszą pozostać czynne, aby spełnić wymagania MEN. Nic więc nie wskazuje na to, że publiczne przedszkola zostaną wyparte przez placówki publiczne, finansowane z kieszeni rodziców. Warto jednak, aby liczne debaty oraz zgłaszane problemy opiekunów pociągnęły za sobą zmiany w obrębie organizacji zajęć i tworzenia całej struktury placówek edukacyjnych.
Przyszłość przedszkoli publicznych obejmuje liczne reformy edukacyjne, mające na celu poprawę jakości nauczania oraz dostosowanie programów do współczesnych potrzeb dzieci. Planowane dotychczas zmiany obejmują m.in.aktualizację podstaw programowych, wprowadzenie nowych metod nauczania.
Zwiększenie finansowania przedszkoli publicznych to klucz, aby zadbać o np. poprawę infrastruktury, zakup nowoczesnych materiałów dydaktycznych oraz zapewnienie lepszych warunków pracy dla nauczycieli. To oczywiście nie jest tak proste i wymaga zmian budżetowych MEN.
Innowacje edukacyjne, tj. integracja technologii cyfrowych, nowe metody nauczania i indywidualne podejście do każdego dziecka, stają się priorytetem w przedszkolach publicznych. Już teraz mówi się o np. wprowadzeniu interaktywnych narzędzi edukacyjnych oraz programów rozwoju umiejętności miękkich, a także większym zaangażowaniu narzędzi AI.
Mając na względzie wszystkie, powyższe informacje, możemy stwierdzić, że wybór przedszkola bazują na pięciu obszarach, tj.:
Przedszkola publiczne odgrywają kluczową rolę w systemie edukacji, zapewniając równy dostęp do wczesnej edukacji dla wszystkich dzieci. Oferują one wysokiej jakości programy nauczania, różnorodność zajęć oraz wsparcie specjalistyczne, co przyczynia się do wszechstronnego rozwoju dzieci. Wybór przedszkola publicznego jest więc niezwykle ważnym krokiem, który podjąć muszą odpowiedzialni rodzice.
[1] Przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli – (Dz. U. z 2019 r., poz. 502)
[2] Art. 181 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 910, ze zm.)[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (j.t. Dz. U. z 2019 r., poz. 1065 z późn. zm.)
Wyprawka do przedszkola - o czym trzeba pamiętać