Leśne przedszkole – nauka i zabawa w otoczeniu natury

Coraz więcej rodziców poszukuje dla swoich dzieci alternatywnych form edukacji, które pozwolą im na nawiązanie głębszego kontaktu z naturą. Podejście to ma być odpowiedzią dla standardowych programów edukacyjnych, które bazują na sztywnych obszarach, a nie na elastyczności i możliwości poznawania świata w mniej oczywisty sposób. Z myślą o tym powstało leśne przedszkole — czerpiące inspiracje z pedagogiki Waldorfa i filozofii Montessori. Rodzaj ten stawia na bezpośredni kontakt z przyrodą, ucząc dzieci szacunku do otaczającego świata i kształtując ich wrażliwość na ekologiczne wartości. Czy istnieją leśne przedszkola w Polsce? Czy warto zapisać maluchy do przedszkola leśnego?

Ile jest przedszkoli leśnych w Polsce?

Liczba przedszkoli leśnych w Polsce dynamicznie rośnie. Obecne dane oraz aktualizowane źródła sugerują, że w naszym kraju czynnych jest kilkadziesiąt punktów. Na 2019 rok wskazywano, że jest ich 34. [1]

Czym dokładnie jest leśne przedszkole i jakie są jego główne cechy?

Przedszkole leśne to alternatywna propozycja, która sprzyja kształceniu umiejętności i kompetencji, takich jak kreatywność, niezależność i zdolność do krytycznego myślenia. Poglądy na wychowanie poprzez bliskość z naturą zyskały popularność w Polsce w latach 20. XX wieku. Kilka lat wcześniej dr Maria Montessori została dyrektorem placówki dla dzieci upośledzonych umysłowo. Lekarka ta wykazała się niezwykłą innowacyjnością i otwartością, wprowadzając do włoskiego „Domu Dziecięcego” nową metodę. Ta podkreślała wyjątkowość jednostki, a cały proces edukacji oparty był na zrozumieniu, szacunku i nauki percepcji z wykorzystaniem codziennych czynności.

Podejście to dało podwaliny do stworzenia innych, równie nowych placówek, które swoje zasady budowały na przynależności człowieka do natury. Ten sam koncept leży u podstaw idei harcerstwa w Polsce.

Jak wygląda przedszkole leśne?

W dużym uogólnieniu — priorytetem każdego przedszkola leśnego jest zachęcanie do edukacji oraz bliskości z naturą. Celem edukacyjnym jest wpajanie szacunku do środowiska naturalnego i kreowanie silnej relacji z otoczeniem. Ta relacja jest kluczowa dla poczucia stabilności w życiu i zdolności do nadawania głębszego znaczenia własnemu bytowi.[1] Założenia te mają sprawiać, że dziecko buduje poczucie przynależności do świata. Zrozumienie dynamiki ekosystemu, wartości natury, ale także panujących w świecie mechanizmów sprawia, że maluch rozwija się w sposób kompleksowy.

Głównymi założeniami leśnego przedszkola jest:

• Aktywności na świeżym powietrzu — niezależnie od pogody.
• Uczenie się poprzez obserwację i interakcję z przyrodą.
• Rozwój umiejętności społecznych, fizycznych i poznawczych w kontekście natury.
• Poznanie mechanizmów w przyrodzie, zdefiniowanie siebie jako części świata.
• Poszanowanie istot żywych — ich potrzeb, uczuć, sposobu życia.

Jakie korzyści dla rozwoju dzieci wynikają z uczestnictwa w leśnym przedszkolu?

• Rozwój fizyczny dzięki aktywności na świeżym powietrzu.
• Lepsza odporność i zdrowie.
• Rozwój umiejętności komunikacyjnych i społecznych poprzez kształtowanie poczucia wspólnoty i przynależności.
• Budowanie dużej autonomii.
• Rozwój umiejętności obserwacji i wnioskowania.
• Wzrost samodzielności i odpowiedzialności.
• Rozwój kreatywności i wyobraźni.

Dodatkowo realizacja głównych założeń wzmacnia własną siłę i jest wyjątkowo holistycznym podejściem w kontekście rozwijania malucha. Zajęcia bazują na doświadczeniach ruchowych, psychicznych, duchowych, społecznych i emocjonalnych, które służą dobremu samopoczuciu. Wszystko to odbywa się głównie poprzez różne formy zabawy — niemalże zawsze na świeżym powietrzu.

Jakie są różnice między tradycyjnymi a leśnymi przedszkolami pod względem metodyki nauczania?

Leśne przedszkole przyjmuje zupełnie inną — bardziej innowacyjną, niestandardową, wyłamującą się metodą nauczania. Odchodzi ona od przesiadywania w sali zabaw. Przedszkola leśne bazują na naturalnych zachowaniach dzieci, obserwacji, poznawaniu potrzeb malucha i zachęcaniu, aby ten sam zaspokajał swoją ciekawość poprzez kontakt ze środowiskiem i naturą. Dzieci w przedszkolu leśnym mają większą swobodę, budują własną autonomię i odchodzą od siedzenia nad książkami i realizowania „typowego” programu edukacyjnego.

• Jak budować komunikację w przedszkolu, aby rodzic czuł się doinformowany?

Jakie umiejętności i wartości kształtuje leśne przedszkole u dzieci?

W przedszkolach leśnych, w przeciwieństwie do przedszkoli tradycyjnych, stawia się na relacje z naturą, poszanowanie fauny i flory, poznanie środowiska, w którym żyją zwierzęta. Głównym umiejętnościami, które pielęgnowane są przez nauczycieli, są:

• szacunek do przyrody,
• umiejętność pracy w grupie,
• samodzielność,
• niezależność,
• autonomia,
• kreatywność,
• umiejętność rozwiązywania problemów.

Jakie są zasady bezpieczeństwa w leśnych przedszkolach?

Z racji tego, że placówki bazują na dużej samodzielności i dziecięcej niezależności, niezwykle ważne jest zapewnienie ochrony. Opiekunowie więc doglądają dzieci, ale nie narzucają im konkretnych aktywności czy obszarów (tak jak to bywa w tradycyjnym przedszkolu).

Pod kątem bezpieczeństwa stosuje się:

• uwzględnianie indywidualnych potrzeb i zainteresowań dzieci,
• aktywne wykorzystanie zasobów leśnych — z wcześniejszym zapoznaniem się z danym terenem,
• słuchanie potrzeb malucha, doglądanie go i pomaganie, gdy zgłasza taką wolę,
• współpracowanie z rodzicami i lokalną społecznością,
• stosowanie zasad związanych z pierwszą pomocą,
• ochrona przed czynnikami atmosferycznymi.

Jakie są opinie rodziców i dzieci, które uczestniczą w leśnych przedszkolach?

Bez wątpienia Polski Instyt Przedszkoli Leśnych jest zupełnie nowym, innowacyjnym sposobem prowadzenia zajęć. Dlatego też wielu rodziców nie jest przekonanych do tej „inności”, podważając pozytywny wpływ na rozwój swojego malucha. Te obiekcje i ewentualne kontrowersje stanowią jednak za mniejszość — zdecydowanie więcej głosów ma wydźwięk pozytywny. Okazuje się bowiem, że coraz więcej opiekunów docenia tę otwartość na naturę oraz nacisk na indywidualne potrzeby przedszkolaka. Nie pozostaje więc nic innego, jak śledzić rozwój tych placówek, odkrywać nowe wnioski, przeprowadzać badania i otwierać się na inne, alternatywne metody. Biorąc pod uwagę sukcesy Montessori — wnioski mogą być bardzo zaskakujące i obiecujące.

Bibliografia:

[1] J. Szlaużys (2019), Leśne przedszkole jako alternatywna forma wczesnej edukacji

[2] Nitecka-Walerych, A. (2019). Leśne przedszkola–odpowiedź edukacji na potrzeby dzieci. Pedagogika. Studia i Rozprawy, 28, 229-239.