Jakie są cele edukacji wczesnoszkolnej?

Edukacja wczesnoszkolna to ważny etap w rozwoju dziecka. Jej celem jest nie tylko przygotować do dalszych wyzwań edukacyjnych, ale także nauczyć konkretnych umiejętności, które ułatwią funkcjonowanie w społeczeństwie oraz osiąganie sukcesów w etapie dalszej nauki. Z tego też względu Ministerstwo Edukacji wskazało obowiązek uczęszczania do placówki wszystkim dzieciom w wieku 6 lat[1]. Czym podyktowany jest ten zapis? Jakie dokładnie cele ma edukacja wczesnoszkolna? Jak to wpływa na rozwój i dalsze sukcesy malucha?

Co zawiera podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej?

Podstawa programowa edukacji wczesnoszkolnej określa konkretne cele, treści oraz wymagania w zakresie nauczania dzieci w młodszych grupach. Zawartość podstawy programowej może różnić się w zależności od kraju i regionu. Co więcej — może podlegać aktualizacji i zmianom, które wynikają z nowych postanowień ME.

W podstawie programowej umieszcza się zadania edukacji wczesnoszkolnej, tj.

• nauka języka ojczystego — ze wskazaniem na umiejętność czytania, słuchania, mówienia i pisania,
• matematyka — zwykle bazująca na podstawowych pojęciach,
• przyroda — np. rozpoznawanie zwierzątek,
• umiejętności społeczne, związane z nawiązywaniem relacji, prowadzeniem dialogu,
• zajęcia kreatywne i artystyczne, które zachęcają najmłodszych uczniów do aktywności manualnej,
• ćwiczenia bazujące na aktywności fizycznej i rozwoju motorycznym,
• język angielski lub inny język obcy,
• edukacja wczesnoszkolna związana z emocjonalnością, empatią, rozpoznawaniem uczuć.

Ile godzin w edukacji wczesnoszkolnej?

Obecne przepisy Ministerstwa Edukacji wskazują, że program edukacji wczesnoszkolnej obejmuje 20 godzin tygodniowo.

Jaka jest różnica między programem a podstawą programową?

Program i podstawa programowa to dwa pojęcia związane z edukacją, które często są używane w kontekście planowania i realizacji nauczania. Często, błędnie, używa się je zamiennie. Warto jednak pamiętać, że oba terminy, pomimo tego, że dotyczą edukacji, w ostateczności różnią się między sobą.

Podstawa programowa to oficjalny dokument lub zestaw wytycznych opracowanych przez odpowiednie organy edukacyjne (np. ministerstwo edukacji). Określa ona ogólne cele, treści i wymagania nauczania dla poszczególnych przedmiotów i poziomów edukacyjnych. Podstawa programowa stanowi ramy, w których nauczyciele i szkoły powinny działać, zapewniając jednolitość i standardy edukacyjne. Program natomiast jest konkretnym planem nauczania, który opracowuje się na bazie podstawy. Może być opracowywany przez nauczycieli, wydawców podręczników lub inne instytucje edukacyjne.

Główne różnice tych dwóch pojęć, dotyczą:

• zastosowania — podstawa jest wytyczną dla nauczycieli i szkół, podczas gdy program używany jest bezpośrednio w procesie uczenia. Ten pierwszy zapewnia spójność i standardy nauczania na różnych poziomach edukacyjnych, podczas gdy drugi pomaga m.in. ustalić plan lekcji.
• zakresu — podstawa jest bardziej ogólna, podczas gdy program nauczania jest szczegółowy i konkretny. Ten drugi określa, jakie treści będą nauczane, w jakiej kolejności, jakie metody i materiały będą używane oraz jakie są oczekiwane wyniki nauczania.

Jakie są główne cele edukacji wczesnoszkolnej?

Głównym celem edukacji wczesnoszkolnej jest rozwój konkretnych umiejętności, które są niezbędne w późniejszych etapach edukacji. Przygotowanie dziecka do szkoły podstawowej to również jeden z argumentów, dla których narzucono obowiązek edukacji wczesnoszkolnej dzieciom w wieku 6 lat. Poprzez zabawę, eksplorację i odkrywanie, dzieci rozwijają ciekawość i entuzjazm do uczenia się, co może trwać przez całe życie.

Celem wychowania przedszkolnego jest także nakierowanie malucha na rozwijanie konkretnych pasji i hobby. Dostęp do nowych narzędzi sprawia, że dziecko może sprawdzić się w nowych aktywnościach, odkrywając świat i nowe bodźce. Dodatkowo nauczyciel edukacji wczesnoszkolnej pozwala wykryć ewentualne problemy rozwojowe, które potrzebować będą wsparcia ze strony pedagogów i specjalistów.

W jaki sposób edukacja wczesnoszkolna wpływa na rozwój emocjonalny i społeczny dzieci?

Edukacja wczesnoszkolna oprócz konkretnych umiejętności manualnych czy językowych, uczy budowania relacji z rówieśnikami, pielęgnowania przyjaźni, empatii, dzielenia się zabawkami, rozwiązywania konfliktów. W tym kontekście uczy także budowania interakcji z dorosłymi — od komunikowania, aż po szukanie autorytetu. Dodatkowo doświadczeni nauczyciele dbają o rozwój własnej wartości (w nauce i pasji) i pokazują, jak radzić sobie z różnymi, nierzadko trudnymi, emocjami.

Czy cele edukacji wczesnoszkolnej uwzględniają rozwijanie umiejętności praktycznych i życiowych?

Tak. Jednym z głównych założeń doskonale stworzonego programu edukacyjnego jest przygotowanie dziecka do życia. Dlatego też wiele ćwiczeń uwzględnia nabywanie umiejętności praktycznych, życiowych, skoncentrowanych na budowaniu samodzielności — wiązaniu butów, zapinaniu guzików, korzystania z toalety, jak i organizacji, np. układaniu ubranek w szafie.

Dodatkowo placówka uczy, jak:

• rozwiązywać problemy,
• komunikować się z innymi — dorosłymi i rówieśnikami,
• współpracować w zespole,
• wyglądają normy społeczne — tj. zachowań, które są poprawne i tych, które są naganne,
• ważna jest odpowiedzialności za dane obowiązki,
• cenna jest sumienność i terminowość w np. oddawaniu prac plastycznych.

W jaki sposób rodzice mogą wspierać cele edukacji wczesnoszkolnej swojego dziecka?

Oczywiście przedszkole to jedynie jeden z elementów całego procesu kształcenia. Nadal niezwykle ważną rolę pełnią rodzice, którzy powinni wspierać założenia programu edukacyjnego. W praktyce bowiem dzieci wymagające wielokierunkowej aktywności powinny być motywowane i wspierane w rozwoju — m.in. poprzez ćwiczenia w domu. Mowa tu o:

• ćwiczeniach w zakresie mówienia — prowadzenie dialogu w domu, opowiadanie historii, prowadzenie dialogu,
• zachęcanie do czytania książek — np. przed snem,
• wprowadzanie rutyny, z uwzględnieniem czasu na naukę,
• zachęcanie i uczestniczenie w życiu społecznym — np. zabieranie malucha na plac zabaw,
• rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych poprzez spacery w parku,
• zachęcanie do aktywności fizycznej,
• ćwiczenia w zakresie logicznego myślenia — np. układanie historyjek obrazkowych.

Rodzice powinni stworzyć maluchowi odpowiednie środowisko do nauki oraz pielęgnować motywację wewnętrzną, przez którą pociecha będzie czerpała przyjemność z konkretnych aktywności.

Czy cele edukacji wczesnoszkolnej zmieniają się w miarę postępu badań nad rozwojem dzieci i edukacją?

Tak. Zarówno cele, jak i program edukacji wczesnoszkolnej jest niezwykle dynamiczny. Cyklicznie ME wprowadza aktualizacje i nowe ustawy, które mają na celu usprawnić sposób proces kształcenia. Ostatnia duża zmiana miała miejsce w 2016 roku, która zderzyła się z głosami poparcia, jak i… sprzeciwu.

Badania w dziedzinie psychologii rozwojowej, neurologii i pedagogiki dostarczają nowych informacji na temat tego, jak dzieci uczą się najlepiej, jakie czynniki wpływają na ich rozwój oraz jakie metody i strategie są najskuteczniejsze w nauczaniu. Dotyczy to badań nad funkcjonowaniem mózgu i mechanizmami uczenia, a także rozwoju emocjonalnego i różnorodności stylów uczenia się. Wnioski te są silnym motywatorem do wprowadzania zmian w obrębie m.in. materiałów dydaktycznych.

Bibliografia:

[1] Prawo oświatowe – j.t. Dz.U. z 2020 r.