Dlaczego nie powinno się krzyczeć na dziecko?

Bycie rodzicem to przygoda pełna wyzwań, pięknych emocji, ale także… trudnych chwil. Mimo ogromnych starań, troski o swoje dziecko i nieopisanej miłości, nierzadko rodzicielstwo obarczone jest błędami, z których należy wyciągnąć lekcję. Jednym z takich błędów jest stosowanie przemocowej komunikacji i krzyku. Ten co prawda jest skuteczną formą rozładowania napięcia, ale zwykle prowadzi do szeregu problemów wychowawczych i relacyjnych.

Nierzadko o tym, czy jesteśmy dobrymi rodzicami, decyduje umiejętność rozmawiania i kontrolowania skrajnych emocji. Dlaczego nie powinno się podnosić głosu na dziecko? Co zrobić, gdy zaczniesz krzyczeć na dziecko? Skąd w ogóle bierze się chęć krzyczenia i jak sobie poradzić w trudnych emocjach?

Co się dzieje gdy krzyczysz na dziecko?

Krzyk to jeden z najszybszych i najłatwiejszych sposobów na redukcję napięcia, negatywnych emocji[2], na dosadne zakomunikowanie oczekiwań i potrzeb. O ile forma ta może chwilowo pomóc rodzicom, o tyle w dłuższej perspektywie może przynieść szereg negatywnych konsekwencji. Dlaczego? Kiedy krzyczysz na dziecko, wywołujesz w nim reakcję stresową. Uwalniane są hormony stresu, takie jak kortyzol, który może przyczynić się do szeregu objawów ze strony organizmu — np. wzrost tętna, przyspieszenie oddechu i uczucie strachu lub niepokoju.

Z punktu widzenia wychowawczego — krzyk nie przynosi żadnych, pożądanych reakcji. Bardzo często maluch nie rozumie zachowania rodzica, denerwuje się i pośrednio uczy takiej formy komunikacji. Z czasem dziecko zachowuje się w bliźniaczy sposób, co utrudnia mu wnioskowanie przyczynowo-skutkowe (np. Moja mama krzyczy, bo zdenerwowała się na bałagan w pokoju).

Dlaczego krzyczę na dzieci?

Bo nie radzisz sobie z różnymi stanami emocjonalnymi, tj. frustracja, złość czy poczucie bezradności. Naturalne jest, że w obliczu tak silnych stanów organizm szuka sposobu na rozładowanie powstałego napięcia. Jednym ze sposobów jest krzyk, który co prawda działa jednorazowo, ale jednocześnie prowadzi do innych, dysfunkcyjnych stanów — tj. wyrzuty sumienia i brak poczucia bezpieczeństwa.

Wielu rodziców krzyczy z powodu przemęczenia i braku narzędzi do poradzenia sobie ze stresem. Tak gwałtowne reakcje to także wynik niewpojonych wzorów zachowania i tym samym — mechanizmów wyniesionych z domu rodzinnego.

Dlaczego podnoszenie głosu na dziecko może być szkodliwe dla jego rozwoju emocjonalnego?

Dziecko na etapie rozwoju nie zna wszystkich emocji, nie jest ich świadome i nierzadko nie umie sobie z nimi poradzić. Nauka w tym obszarze bazuje więc na obserwacji, poznawaniu norm społecznych i budowaniu empatii. Krzyk sam w sobie nie jest emocją. Wynikać może z wielu bodźców i sytuacji — od złości, przez żal, aż po strach. Jeśli więc dziecko słyszy krzyk, najpewniej będzie miało trudność w zrozumieniu genezy jego powstawania. W kontekście rozwoju nie niesie więc on żadnej wartości.

Zamiast tego długotrwałe narażenie na krzyk może prowadzić do problemów z przywiązaniem, trudności w budowaniu zaufania, obaw przed otaczającym światem. Z czasem dziecko może odebrać krzyk jako jedyny sposób na rozładowanie napięcia i wyrażenia swoich emocji, co prowadzić może do wielu problemów w przedszkolu, szkole i w grupie rówieśników.

Co zamiast krzyku?

Niezwykle ważne jest — co brzmi wyjątkowo prosto — aby przestać krzyczeć. Wyciszenie, odseparowanie się od bodźców, odreagowanie i zrozumienie własnych emocji to pierwszy krok do tego, aby zacząć rozmawiać. Z punktu widzenia wychowania, komunikowania, ale także przedstawiania jasnych oczekiwań i potrzeb ważne jest, aby zastosować metody komunikacji, które oparte są na wzajemnym szacunku. W tej roli wystąpić może np. aktywne słuchanie, wyrażanie swoich uczuć w sposób nieagresywny czy poszukiwanie kompromisu.

Czy przeprosić dziecko za krzyk?

Relacja rodzic-dziecko powinna być oparta na wsparciu i szacunku. Umiejętność przyznawania się do błędu oraz przeproszenia jest niezwykle cenna. Moment, w którym rodzic przeprasza za swoje zachowanie, jest więc bardzo ważny pod kątem budowania odpowiedzialności za własne emocje. Krótkie „przepraszam” odbuduje poczucie bezpieczeństwa, złagodzi napięcie i otworzy drzwi do rozmowy (jeśli istnieje taka potrzeba).

• Po jakim czasie od choroby puścić dziecko do przedszkola?

Jak panować nad emocjami w stosunku do dziecka?

Jeśli chcesz zapanować nad swoimi emocjami — badż na nie uważny i obserwuj swoje reakcje. Jeśli widzisz, że zachowanie dziecka wywołuje u Ciebie skrajny stan, zastosuj poniższe metody.

1. Wycofaj się, znajdź miejsce w odosobnieniu — np. udaj się do drugiego pokoju. Nie bój się powiedzieć, że robisz to celowo (np. potrzebuję chwili, żeby ochłonąć).
2. Wyrównaj swoje napięcie za pomocą oddechu. Zastosuj techniki relaksacyjne. Pomóc może koncentracja na oddychaniu, wyciszająca muzyka, spacer, medytacja. W skrajnych przypadkach najprostszym sposobem na złagodzenie napięcia jest policzenie do 10.
3. Zaakceptuj swoje emocje, nie bądź dla siebie zbyt surowy. Krzyk nie oznacza, że jesteś złym rodzicem. Bycie opiekunem to proces, z którego wyciągasz lekcje. Jeśli dziecko usłyszało zbyt dużo negatywnych słów — przeproś i zacznij rozmowę od nowa.
4. Dziel się swoimi, własnymi emocjami. Szanuj je i nie lekceważ ich.
5. Gdy odczuwasz duży dyskomfort i ogromne wyrzuty sumienia — udaj się do specjalisty, który pomoże Ci zbudować nowe szablony działania.

Jak krzyk wpływa na mózg dziecka?

Badania wskazują, że krzyk rodziców może mieć wpływ na pracę mózgu. Wynika to z faktu, że krzyczenie i inne formy agresji mogą wpływać na obszary odpowiedzialne za regulację emocji, przywiązanie i uczenie się. W dłuższej perspektywie agresja werbalna może więc prowadzić do trudności w koncentracji, problemów z pamięcią czy trudności w nawiązywaniu relacji.

Jak podnoszenie głosu na dziecko wpływa na jego relacje z rodzicami?

Podnoszenie głosu może prowadzić do osłabienia więzi między dzieckiem a rodzicem, do problemów z zaufaniem oraz do długofalowego niezrozumienia. W przypadku małych dzieci może dojść do zaburzenia poczucia bezpieczeństwa, a także do szeregu objawów psychosomatycznych (np. bezsenność, bóle brzucha). Zachowania tego typu uczą dziecko, że agresja jest akceptowalnym sposobem na radzenie sobie z problemami. Metody wychowawcze powinny więc bazować na zrozumieniu i tłumaczeniu różnych zależności, a nie na ocenie czy krytyce.

Krzyk bezpośrednio związany z zachowaniem dziecka może wpłynąć na jego poczucie wartości, a w ostateczności — na problemy z pewnością siebie i trudności w nawiązywaniu relacji z innymi. Maluch z czasem zaczyna dostrzegać te zależności, co nierzadko doprowadza do pretensji i frustracji wobec opiekuna.

Bibliografia:

[1] Korczak, J. (2021). Jak kochać dziecko. Wydawnictwo Estymator.

[2] Stawiarska‑Lietzau, M., & Łużniak‑Piecha, M. (2017). Krzyczeć czy nie krzyczeć–styl komunikacji menedżerskiej a efektywność pracy. Edukacja Ekonomistów i Menedżerów, 44(2), 53-68.