Czy gmina ma obowiązek zapewnić dziecku miejsce w przedszkolu?

Niemalże co roku – na przełomie lutego i marca – kiedy to rozpoczyna się proces rekrutacji w przedszkolach, odbywa się debata. Głównym tematem prowadzonych rozmów wśród rodziców przedszkolaków jest dostępność placówek. Rosnące zainteresowanie opiekunów oraz coraz to większa potrzeba podejmowania się aktywności zawodowej sprawia, że przedszkola stoją przed szeregiem wyzwań organizacyjnych i finansowych. Pomóc w tym mają punkty rekrutacyjne, dwuetapowość procesu (pierwszy etap i drugi etap, nazywany rekrutacją uzupełniającą) oraz aktualizacje przedawnionych artykułów.

Mimo próby uspójnienia procesu i terminowego ogłoszenia listy dzieci przyjętych, rodzice nadal stoją przed lawiną pytań i wątpliwości. Jak do rozporządzeń Ministerstwa Edukacji Narodowej odnoszą się obowiązki gminy? Jaki jest dokładny obowiązek wykonywania zadań zleconych przez polskie prawo oświatowe? Czy zrobić, gdy gmina odmówi przyjęcia dziecka i czy w takiej sytuacji może pomóc rekrutacja uzupełniająca?

Jakie są obowiązki gmin wobec dzieci przed rozpoczęciem nauki w przedszkolu?

Z zakresu administracji rządowej – gmina ma w obowiązku spełnić zaledwie jeden, ale kluczowy zapis. Ustawa o systemie oświaty wskazuje, że zadania gminy sprowadzane są do obowiązku zapewnienia miejsca wychowania przedszkolnego. Obowiązek ten obejmuje każdego, zainteresowanego 3-latka w Polsce, który zamieszkuje jej obszar i jest zgłoszony jako kandydat podczas postępowania rekrutacyjnego. Co więcej – gmina ma obowiązek udostępnić listę przedszkoli, informując przy tym o harmonogramie i etapach rekrutacyjnych w danych placówkach.

Dz.U.2021.1082 wskazuje również, że gmina może (ale nie musi)zorganizować dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 127, bezpłatny transport (np. w postaci lokalnego transportu zbiorowego) i opiekę w czasie przewozu do przedszkola lub szkoły. Rodzice więc mogą jedynie prosić o zorganizowanie takiej pomocy, z jednoczesnym uwzględnieniem, że gmina może odmówić takiej inicjatywie.

Uwaga! Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa z czy zakresu właściwości powiatu (Dz.U.2022.1526).

• Czym jest rekrutacja uzupełniająca do przedszkola?

Czy gmina ma prawo odmówić przyjęcia dziecka do przedszkola?

Tak. Nie dotyczy to jednak każdego dziecka. Obecne przepisy wskazują, że gmina nie może odmówić przyjęcia do przedszkola dzieci w wieku od 3. do 6. lat. Zdarza się jednak, że gdy zabraknie wolnych miejsc dla trzy- i czterolatków, gmina często zasłania się niemożnością zorganizowania odpowiedniej opieki. W takiej sytuacji rodzice mają możliwość odwoływania się od tej decyzji w trybie administracyjnym lub cywilnym.

Jedyną sytuacją, w której gmina prawnie może odmówić przyjęcia malucha jest ta, gdy kandydat pochodzi z innej gminy. Pierwszeństwo przyjęcia do oddziałów przedszkolnych mają bowiem osoby zamieszkujące dany, gminny, teren.

Jakie warunki musi spełnić dziecko, aby otrzymać miejsce w przedszkolu?

Warunkiem przyjęcia do wybranej placówki jest odpowiedni wiek malca (tzw. gotowość przedszkolna). Urząd gminy lub miasta stoi w obowiązku zapewniania miejsca każdemu, zainteresowanemu dziecku w wieku od 3. do 6. lat. Dziecko poniżej 3. roku życia może mieć utrudnione dostanie się do wybranego przedszkola – zwłaszcza, gdy placówka boryka się ze zbyt licznymi grupami. W takiej sytuacji warto udać się do dyrektora przedszkola, który wyjaśni proces rekrutacji i przedstawi szanse na wcześniejsze zapisy.

Pierwszeństwo przyjęcia – a tym samym otrzymania największej ilości punktów – mają:

• rodzice, którzy zmagają się z samotnym wychowywaniu dziecka – w tym celu należy przedstawić dokument, który potwierdzi zostanie samotnym rodzicem (np. akt zgonu rodzica lub prawomocny wyrok sądu rodzinnego, który stwierdza rozwód),
• dzieci wychowujące się w rodzinie zastępczej,
• rodziny ze statusem wielodzietnej – w przypadku wielodzietności rodziny często dodatkowe znaczenie ma dochód i status materialny rodziny (to jest jednak czynnik samorządowy, który może zarządzić dana gmina),
• gdy dziecko lub rodzic ma orzeczenie o niepełnosprawności – w tym celu należy przedstawić dokumenty o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez instytucje i specjalistów.

Powyższe kryteria ustawowe uzupełniają kryteria samorządowe, które gmina ustala w sposób indywidualny – m.in. z uwzględnieniem lokalnych potrzeb społecznych. To one mają kluczowe znaczenie, gdy kandydatów o podobnej puli jest wiele i Ci muszą się zmieścić w niewielkiej liczbie wolnych miejsc. W celu upowszechniania idei samorządowej warto zajrzeć na stronę www lub udać się bezpośrednio do urzędu.

Czy gmina ma obowiązek zapewnienia dzieciom miejsca w przedszkolu lub klubie malucha?

Tak i nie. Od przepisów z 2016 roku – tj. od roku szkolnego 2017/2018 – gmina ma obowiązek zapewnienia wychowania przedszkolnego, dzieciom w wieku od trzech do sześciu lat. Dotyczy to jednak wyłącznie przedszkoli – nieco inaczej przepisy odnoszą się do klubu malucha czy żłobka. Obecnie nie ma jednoznacznych przepisów, nakazujących gminom przyjęcia malucha do żłobka czy klubu malucha. Co więcej – może się zdarzyć, że w niektórych gminach nie ma takich placówek publicznych, a prym wiodą kluby prywatne. Jeszcze inne przepisy dotyczą zakładów opiekuńczych (np. do zakładu opiekuńczo-leczniczego i zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego mogą trafić wyłącznie osoby ubezpieczone lub/i spełniające wymogi skorzystania z tychże świadczeń).

Dla przypomnienia – w klubie dziecięcym opieka jest sprawowana nad dziećmi w wieku od 1 roku życia, aż do 3. roku życia, kiedy to przyjdzie pora na edukację przedszkolną. W niektórych placówkach możliwa jest opieka aż do ukończenia 4. roku życia.

Co grozi gminie, jeśli odmówi ona przyjęcia dziecka do przedszkola?

Wspomnieliśmy już, że w sytuacji, gdy w wybranym przedszkolu zabraknie miejsca dla małego kandydata, rodzice mogą odwoływać się od tej decyzji w trybie administracyjnym lub cywilnym.

Dodatkowo gmina może zostać pociągnięta do odpowiedzialności finansowej – tj. do zwrócenia ponoszonych kosztów, wynikających z tejże odmowy. Często więc rodzice chcą zwrotu pieniędzy wynikających z konieczności zatrudnienia niani lub oddania malucha do prywatnych oddziałów przedszkolnych.

Od jakiego wieku gmina musi zapewnić miejsce w przedszkolu?

Gmina ma w obowiązku zapewnienia wolnego miejsca w przedszkolu każdemu dziecku od 3. do 6. roku życia. Rodzic po każdym roku szkolnym ma w obowiązku złożyć dokument o chęci/niechęci kontynuowania opieki w danej placówce. Jeśli opiekun wyrazi taką chęć – gmina ma w obowiązku przyjąć wniosek.

Obecnie w Polsce nałożony jest także obowiązek przedszkolny. Ten dotyczy sześcioletnich dzieci, które w ten sposób przygotowują się do edukacji publicznej w szkole podstawowej. Po ukończeniu tego wieku maluch ma w obowiązku opuścić placówkę przedszkolną.

Czy dziecko może chodzić do przedszkola w innej gminie?

Tak. Możesz zapisać dziecko do przedszkola nie tam, gdzie mieszkasz (np. w innej gminie), uczestnicząc tym samym w pełnoprawnej rekrutacji. Warto jednak pamiętać, że przedszkole jako pierwsze przyjmie dzieci ze swojej gminy, traktując kandydaturę Twojego dziecko jako „rezerwową”.

Bibliografia

[1] Dz.U.2021.1082 (2021), Prawo oświatowe