Co zrobić gdy dziecko bije inne dzieci w przedszkolu?

Agresja dziecka jest wynikiem narastającej frustracji, silnych emocji oraz wyniesionych wzorców. Dziecko, które doświadcza agresji (również w roli obserwatora), wykazuje się większą tendencją do powielania agresywnych zachowań. W obliczu tych sytuacji niezwykle ważna jest mądrość i cierpliwość rodzica, który powinien podjąć odpowiednie kroki wychowawcze. Sytuacja ta jest tym trudniejsza, gdy zrozumiemy, że nauczyciele mają problem z właściwą reakcją na agresję wśród maluchów.[1] Jakie kroki wtedy podjąć? Jak wytłumaczyć maluchowi, że agresja jest niewłaściwa i jak uspokoić agresywne dziecko?

Jak wytłumaczyć dziecku, że nie wolno bić?

Wyjaśnienie dziecku, że nie wolno bić inne dzieci, to klucz do nie tylko poprawy zachowania, ale także zrozumienia zależności i norm społecznych. W procesie tym pamiętaj, aby:

• mówić o uczuciach i wprost je nazywać (np. Gdy bijesz inne dziecko, to jest mu smutno),
• wprost mówić o bólu fizycznym, który wywołać mogą zachowania agresywne,
• być wzorem, nie stosować agresji w domu i jasno krytykować zachowania oparte na przemocy,
• zaproponować inne metody rozwiązywania problemów — najlepiej takie, które pomogą poradzić sobie z frustracją,
• stawiać granice,
• uczyć empatii i pytać, jakby maluch poczuł się, gdyby ktoś go uderzył.

Jak rozdzielić bijące się dzieci?

Jeśli jesteś świadkiem bijących się dzieci — przestrzegaj 5., poniższych zasad:

1. Zachowaj spokój. Nie zachowuj się agresywnie, nie okazuj zdenerwowania, nie nasilaj konfliktu.
2. Oddziel dzieci w sposób fizyczny, dbając przy tym o ich bezpieczeństwo. Nie nadużywaj siły, czasem wystarczy delikatne odsunięcie, aby maluch się opamiętał.
3. Daj im czas na ochłonięcie i złapanie oddechu. Nie pytaj od razu o emocje, nie krzycz, pozwól, aby dzieci spędziły czas w osamotnieniu.
4. Porozmawiaj z dwoma maluchami — najlepiej oddzielnie. Nie rozstrzygaj, kto ma rację, wysłuchaj emocji, daj szansę na opowiedzenie swojej historii.
5. Powiedz wprost, że bicie dzieci jest naganne. Wskaż, co maluchy mogą zrobić następnym razem, aby załagodzić napięcie. Okaż wsparcie.

Jakie są pierwsze kroki, które nauczyciel i rodzice powinni podjąć, gdy zauważą, że dziecko bije inne dzieci?

Kluczowe w tej sytuacji jest zapewnienie bezpieczeństwa — zarówno dzieciom, które biorą udział w bójce, jak i dzieciom, które się tej bójce przyglądają. Nauczyciel musi oddzielić maluchy, upewniając się, że z ofiarą jest wszystko w porządku. Następnie ważna jest rozmowa z dzieckiem i rodzicami, aby poznać przyczyny tej sytuacji. Współpraca między pedagogami a opiekunami jest kluczem do skutecznego rozwiązania problemów behawioralnych. Ważne jest ustalenie konsekwencji — tj. dziecko powinno zrozumieć, że agresywne zachowanie nie jest akceptowane. Konsekwencje powinny być adekwatne do wieku dziecka i sytuacji, ale przede wszystkim powinny być konsekwentnie stosowane. W niektórych przypadkach może być koniecznie wsparcie specjalisty, np. psychologa.

• Zajęcia przyrodnicze w przedszkolu – miłość do przyrody od najmłodszych lat

Dlaczego jest istotne zrozumienie przyczyn agresji, zanim podejmie się działania?

Każde zachowanie ma swoją przyczynę. Poznanie szerszego kontekstu pozwoli nie tylko zrozumieć dziecko, ale także wdrożyć odpowiednie metody zapobiegawcze. Nierzadko dziecko zachowuje się agresywnie, bo spotyka się z agresją w domu lub nie ma odpowiednich narzędzi do radzenia sobie z silnymi emocjami. Ocenienie zachowania i przypisanie konkretnych intencji wymaga więc poznania np. sytuacji rodzinnej.

Jakie są potencjalne przyczyny zachowań agresywnych u dziecka w przedszkolu?

Rodzice, którzy dowiadują się, że ich dziecko jest agresywne, chcą przede wszystkim poznać przyczyny takiego zachowania. Jest to bez wątpienia słuszny krok, bowiem impulsem do agresji może być niemalże wszystko. Dlatego też nawet te „grzeczne dzieci” mogą zachować się agresywnie, a rolą pedagogów i rodziców jest pomóc w tych trudnych okolicznościach.

Mowa tu o np.:

• nieumiejętności radzenia sobie z silnymi emocjami w konkretnej sytuacji,
• brak narzędzi do wyrażania uczuć,
• naśladowanie dorosłych,
• niestabilność emocjonalna — np. na skutek trudnych doświadczeń (np. rozwód rodziców),
• brak granic i konsekwencji, wynikających z nieodpowiednich zachowań,
• problemy zdrowotne i rozwojowe — np. ADHD,
• brak snu i niespełnianie podstawowych potrzeb,
• brak poczucia bezpieczeństwa,
• brak umiejętności społecznych,
• nieadekwatna reakcja na potrzeby (np. głód).

Jakie wsparcie psychologiczne jest dostępne dla dzieci i rodziców w przypadku problemów z agresją?

Rodzice, którzy zmagają się z agresją dziecka, mogą skorzystać z terapii. Ta dedykowane jest zarówno dzieciom w wieku przedszkolnym, jak i dorosłym. Bijące dziecko wymagać może np. indywidualnej terapii, podczas której psycholog pozwoli zrozumieć i kontrolować zachowania agresywne. Nierzadko konieczne jest wprowadzenie odpowiedniej farmakologii, która wspomoże proces diagnostyczny. Alternatywą jest terapia rodzinna lub grupy wsparcia dla rodziców, które oferują opiekunom możliwość dzielenia się doświadczeniami. Warto także skorzystać z konsultacji z psychologiem szkolnym i mediacji, która bazuje na terapii konfliktów.

Bibliografia:

[1] Marzec, B., & Wójcik, K. (2017). Działania i reakcje nauczyciela na zachowania agresywne dzieci w wieku przedszkolnym. Edukacyjna Analiza Transakcyjna, (6), 255-266.

[2] Sornat, W. (2013). Postawy rodziców wobec agresji dzieci w wieku przedszkolnym.