Co zrobić gdy dzieci dokuczają dziecku w przedszkolu?

Informacja o tym, że maluch doświadcza w przedszkolu trudnych chwil, wzbudza w rodzicach wiele silnych emocji. Zwykle wynikają one z dużego zaskoczenia — rzadko kiedy dziecko samo potrafi o tym opowiedzieć. Dlatego tak ważne jest zachowanie „chłodnej głowy” oraz poznanie dodatkowych szczegółów. Na szali jest bowiem dobro dziecka, jego poczucie własnej wartości, a także atmosfera w grupie, wśród innych rówieśników. Zatem, co powinien powiedzieć kochający rodzic? Jakich słów użyć, aby dziecko wiedziało, że może liczyć na wsparcie i pełną akceptację? Czego unikać i czy w tej sytuacji można liczyć na pomoc pedagogów?

Co mogą zrobić rodzice, kiedy dowiedzą się, że ich dziecko jest ofiarą dokuczania w przedszkolu?

Podstawowym krokiem, który powinni zrobić rodzice, to poznać więcej szczegółów, dot. okoliczności poszczególnych zdarzeń. W rozmowie z nauczycielem warto więc zadać pytanie:

• czy sytuacje się powtarzają, czy były jednorazowe,
• co usłyszało Twojego dziecko i w jaki sposób jest atakowane,
• jak zareagowała Twoja córka lub syn na dokuczanie,
• w jaki sposób zareagował nauczyciel i jakie konsekwencje zostaną wyciągnięte z tejże sytuacji?

Po uzyskaniu informacji zapytaj o dalsze kroki. Możesz oczekiwać, że nauczyciel powiadomi rodziców drugiego dziecka, a także przeprowadzi „pogadankę” podczas zajęć. Jeśli sytuacja Cię zaskoczy — nie bój się spytać pedagoga o poradę. Wykaż także chęć spotkania z rodzicami w celu wyjaśnienia sytuacji i zapobiegania innych, podobnych konfliktów.

W całym tym procesie nie zapomnij o tym, aby porozmawiać ze swoim dzieckiem. To kluczowy moment, w którym maluch musi poczuć, że ma wsparcie, akceptację i miłość ze strony dorosłych. Nie lekceważ więc sytuacji — przygotuj się na rozmowę w domu.

W jaki sposób możemy rozmawiać z naszym dzieckiem na temat dokuczania?

Każde dziecko ma prawo do własnych emocji. Dlatego też rozmawiając ze swoim malcem pozwól mu na złość i smutek. Bez względu na okoliczności tej trudnej sytuacji — daj szansę twojemu dziecku na wyjaśnienie i przedstawienie swojego punktu widzenia.

1. Nie buduj sugerujących pytań. Zamiast tego twórz badania otwarte, krótkie, dające szanse na nazwanie i opisanie sytuacji (np. „Jak się poczułeś?”, „Kto nazwał Cię brzydko?”, „Co zrobiłeś?”).
2. Jeśli maluch ma problemy z opisywaniem sytuacji, użyj maskotek lub pacynek do odegrania scenki z przedszkola.
3. Przeprowadź rozmowę w neutralnym środowisku. Nie rób tego „na szybko” i nie zaskakuj malucha. Jeśli problem jest duży — uprzedź go, że chcesz porozmawiać.
4. Okaż wsparcie, zrozumienie, miłość. Gdy maluch zacznie płakać — nie pozostawiaj go z tymi emocjami.
5. Zwracaj uwagę na kluczowe słowa — wszelkie emocjonalne opisy i odnoszenie się do uczuć jest najważniejsze i pozwoli Ci ocenić skalę sytuacji.
6. Staraj się zachować serdeczną relację. Dziecko uczy się przez naśladowanie i chłonie jak gąbka Twoje emocje. Jeśli więc wyczuje złość i przejęcie, być może zmieni swoją postawę wobec dotychczasowych doświadczeń.

Dziecko atakowane przez rówieśników może czuć wstyd i przytłoczenie — jeśli czujesz, że rozmowa jest zbyt trudna — daj mu szans. Nie naciskaj, nie twórz presji, nie szantażuj. Zamiast tego poproś, aby maluch wrócił do Ciebie, gdy poczuje się lepiej.

• Jak budować komunikację w przedszkolu, aby rodzic czuł się doinformowany?

Jak rodzice mogą radzić sobie z dokuczaniem dziecka?

Rodzice, którzy są świadkami dokuczania, mogą złożyć oficjalne pismo do dyrektora przedszkola, w którym zgłoszą alarmujące sytuacje i poproszą o ustosunkowanie się do nich. Dodatkowo mogą poprosić o zorganizowanie spotkania z innymi rodzicami, a także o przeprowadzenie zajęć, w których nauczyciel nauczy przepraszania i zabawy w zgodzie. Gdy skala problemu będzie duża, warto skorzystać z psychologa dziecięcego.

Jakie są najczęstsze objawy, że dziecko jest ofiarą dokuczania w przedszkolu?

Podstawą rozpoznania jest obserwacja. Nierzadko nawet najmniejsze, niepozorne zmiany w zachowaniu dziecka mogą być aklamującym sygnałem.

Jeśli więc pociecha:

• nie chce chodzić do przedszkola,
• jest zamknięta, unika kontaktu wzrokowego, niechętnie mówi o zajęciach w przedszkolu,
• staje się agresywna i płaczliwa,
• często narzeka na ból brzucha i inne dolegliwości psychosomatyczne,
• niemiło opisuje inne dzieci,

…być może doświadcza nieprzyjemności ze strony rówieśników. Warto wtedy udać się do przedszkola w celu skonfrontowania swoich podejrzeń. Dopiero jeśli rozmowa z wychowawczynią potwierdzi przypuszczenia, przygotuj się na bezpośrednią rozmowę z dzieckiem. Nie działaj zbyt emocjonalnie!

Jakie są skutki, jeśli rodzic zbagatelizuje dokuczanie w przedszkolu?

Dziecko, które doświadcza dokuczania i przemocy ze strony rówieśników, nie czuje się bezpiecznie i pewnie. Usłyszane słowa sprawiają mu przykrość, wpływając na poczucie własnej wartości i samopoczucie podczas zabaw oraz podczas zajęć edukacyjnych. Dlatego też nie można lekceważyć stanów psychicznych przedszkolaka, który w tym czasie potrzebuje wsparcia i wzmocnienia „ja”.

Jeśli dzieciom nie zapewni się odpowiedniej pomocy — zaczną budować własne mechanizmy obronne. Jedno dziecko zacznie zamykać się w sobie, odetnie się od rówieśników, wybierze postawę wycofującą, podczas gdy drugie dziecko zacznie bronić się ofensywnymi i agresywnymi zachowaniami. W rezultacie, oboje, gdy dorosną, mogą mieć duże problemy z samooceną i akceptacją własnych słabości. Swoją pewność siebie zaczną uzależniać od oceny innych, nierzadko naruszając przy tym swoje własności. Przemoc i dokuczanie w dzieciństwie może skutkować długotrwałą terapią w życiu dorosłym.

Jak przedszkole powinno reagować na sytuacje dokuczania?

Przedszkole zobligowane jest do zajęcia stanowiska w tejże sytuacji. Jako rodzic możesz oczekiwać pisemnych deklaracji, np. w celu wyjaśnienia konfliktu z innymi rodzicami. Wiele placówek decyduje się także przeprowadzić „pogadankę” o wzajemnym szacunku, życzliwości i uprzejmości.

Jeśli sytuacja się powtarza, a skala agresji rośnie — placówka powinna wytoczyć bardziej zdecydowane działa. Polskie prawo nakłada bowiem obowiązek stworzenia statutu[1], który uwzględniałby sytuacje argumentujące wykreślenie dziecka z placówki. Wśród tych sytuacji nierzadko są rażące i długotrwałe naruszania zasad współżycia społecznego — tj. agresja słowa i fizyczna.

Jak rozmawiać z innymi rodzicami na temat dokuczania?

Przede wszystkim opieraj się na faktach. Przedstaw problem i zaistniałe sytuacje z maksymalnym ograniczeniem emocji. Odnieś się więc do sytuacji i poproś o zajęcie stanowiska w tejże sprawie. Stanowczo wyraź swoje zdanie i podkreśl, w jaki sposób wpłynęło to na Twoje dziecko. Zapytaj rodziców, w jaki sposób zamierzają wyciągnąć konsekwencje i zapowiedz swoje przyszłe kroki, gdyby sytuacja się powtórzyła.

Czy istnieją interwencje zapobiegające dokuczaniu, które mogą być wdrożone na poziomie przedszkola?

Dzieci uczą się przez naśladowanie[2], a swoje dokuczanie i agresywne zachowania wynoszą najczęściej z domu. Podstawą prewencji jest więc edukacja i wychowanie, w którym podkreśli się jak ważny jest szacunek, empatia i poszanowanie granic drugiej osoby. Rodzic powinien stanowić za przykład i autorytet[2]. Maluch, który widzi agresywne i wulgarne zachowanie swojego opiekuna, najpewniej sam chętniej przejawi taką postawę.

W ramach prewencji wiele placówek prowadzi także zajęcia, w których uczy „trzech magicznych słów”, nieagresywnego języka, współpracy. Tworzenie zajęć, w których maluchy będą mogły się poznać i spróbować wspólnej zabawy to nierzadko pierwszy krok do prewencji i zażegnania ewentualnych konfliktów.

Bibliografia:

[1] Art. 72 ust. 1 ustawy Dz.U.2023.0.900 t.j. (2016), Prawo oświatowe
[2] Jankowska, M. (2010). Rola ojca w wychowaniu dziecka. Wychowanie w przedszkolu, 6, 5-11.