Nuda u dzieci – czy jest wskazana u najmłodszych? Zwalczać czy pielęgnować?

Mówi się, że największym wrogiem każdego dziecka jest nuda. W jej obliczu rodzice uporczywie szukają atrakcji, animacji i rozrywek, które zajmą maluchy i zadbają o pobudzenie sensoryczne. Wynika to nijako ze stereotypu, jakoby brak ruchu i bezczynne siedzenie miało mieć negatywny wpływ na rozwój dorastającego dziecka. Co na to mówią psycholodzy i pediatrzy? Czy zawsze należy zorganizować dziecku czas? Czy nuda to uczucie przygnębienia, które należy zwalczać zajęciami dodatkowymi, zabawą i złożonymi bodźcami?

Jak nuda wpływa na mózg?

Panuje mit, jakoby nuda była „marnowaniem czasu i potencjału” zarówno osób dorosłych, jak i dzieci. Nieustanna presja społeczna związana z pracowitością jest nierzadko źródłem destrukcyjnego perfekcjonizmu i narastających wyrzutów sumienia. Społecznie utarło się nawet, że nuda stała się symbolem lenistwa, stojąc w opozycji do pracowitości. W rzeczywistości jednak pełni ona ważną i pozytywną rolę — zarówno w dorosłym życiu, jak i w dzieciństwie.

Nuda ma pozytywny wpływ na nasz organizm i psychikę, rozbudzając kreatywność, wyostrzając wyobraźnię i wspierając regenerację układu nerwowego. University of Central Lancashire wskazał, że nudne spotkania mają pozytywny wpływ na poziom kreatywności, zwiększając przy tym efektywność pracy i innowacyjność pomysłów. Wynika to z faktu, że nuda staje się przestrzenią do tego, aby mózg mógł aktywnie odpocząć od nadmiaru pobudzenia i stymulacji, nijako regenerując się i… pracując z większą efektywnością.

Dodatkowo ludzie, którzy odpoczywają, mają większą zdolność do myślenia dywergencyjnego — tj. płynnego i twórczego (Mann i Cadman, 2014; Gasper i Middlewood, 2013).

Dlaczego dziecko szybko się nudzi?

Dziecko każdego dnia uczy się czegoś nowego, doświadcza i poznaje, przez co nieustannie odczuwa pobudzenie. Jeśli więc maluch nagle nie dostanie stymulacji — odczuwa niepokój i nudę. Ten mechanizm nijako wynika z:

• krótszego zakresu uwagi, który wydłuża się wraz z wiekiem,
• szybkiego przetwarzania informacji oraz łatwego przechodzenia z jednej aktywności, na drugą,
• dużej potrzeby stymulacji,
• ciągle rozwijających się umiejętności poznawczych.

Czym jest nuda u dzieci i dlaczego jest to istotne zagadnienie w rozwoju dziecka?

Nuda często utożsamiana jest z monotonią życia. W rzeczywistości jednak jest to czas odpoczynku i regeneracji układu nerwowego, a co za tym — jest ważnym i naturalnym elementem dziecięcego rozwoju.

• Czy puścić dziecko z katarem do przedszkola?

Nuda to zarówno uczucie spowodowane bezczynnością, jak i stan, który wynika z niezainteresowania żadnymi zajęciami i aktywnościami. Jest więc to moment, w którym maluch nie stymuluje procesów poznawczych i nie podejmuje się żadnych zadań — odpoczywa. To z kolei powoduje, że dziecko zaczyna poszukiwać nowych form zabawy lub aktywności, wymyślając oryginalne gry, sięgając po grę planszową, zastanawiając się, czego naprawdę potrzebują, szukając inspiracji w świecie zewnętrznym. W pewnym sensie motywuje do znalezienia nowych, kreatywnych zajęć, ucząc zarządzania własnym czasem — i to bez ciągłej interwencji dorosłych.

Jakie są możliwe konsekwencje długotrwałej nudy u dzieci?

O ile chwilowa nuda jest idealnym sposobem na regenerację, o tyle długofalowa bezczynność może przynieść negatywne konsekwencje. Tak oto dzieci, które regularnie doświadczają nudy, mogą mieć trudności z koncentracją na zadaniach — głównie dlatego, że nie rozwijają umiejętności skupienia uwagi. Ponadto takie maluchy stają się bardziej marudne i rozkojarzone, do prowadzi do frustracji, niskiego nastroju, a nawet depresji. Długotrwała bezczynność może również wpływać na rozwój umiejętności społecznych — tj. dzieci mają mniej okazji do interakcji z rówieśnikami. Na dodatek brak aktywności i nowych wyzwań może prowadzić do spowolnienia rozwoju — zwłaszcza w obszarze umiejętności poznawczych.

W jaki sposób rodzice mogą pomóc dziecku radzić sobie z nudą?

Psycholodzy i pedagodzy rekomendują, aby rodzice dali dzieciom przestrzeń do samodzielnego znalezienia ciekawego zajęcia. Im rzadziej opiekun narzuci dane ćwiczenia i aktywność — tym większa jest szansa, że maluch dowie się cennych informacji o sobie, swojej pasji i ulubionych zajęciach. W tym wszystkim warto pamiętać, że bezczynność nie jest czymś złym, a dziecko wcześniej czy później znajdzie dla siebie idealne zajęcie.

Rodzic może:

• zaproponować, aby dziecko poszło na dwór,
• poprosić o pomoc w gotowaniu obiadu,
• zaproponować wspólne oglądanie bajek,
• zaproponować, aby dziecko spędziło wolny czas w ulubiony dla siebie sposób,
• poprosić o przygotowanie laurki lub obrazu,
• zaproponować gry planszowe.

Jakie są różnice między nudą a brakiem zajęcia u dzieci?

Stereotypy mówią, że brak zajęcia i pasji to pokłosie nudy. Jest to jednak duże uproszczenie — w końcu nuda jest przede wszystkim stanem emocjonalnym, podczas którego dziecko, pomimo dostępności różnych atrakcji i aktywności, nie wykazuje wobec nich żadnego zainteresowania. Brak zajęcia to z kolei sytuacja, w której dziecko nie ma aktywności, zabawek i możliwości, przez co musi pozostać bezczynnym. Nuda jest więc subiektywnym odczuciem, a brak zajęcia — faktycznym, obiektywnym stanem rzeczy.

Warto w tym miejscu podkreślić, że nuda może wynikać z niskiej motywacji zewnętrznej do podjęcia aktywności, co w teorii może generować znacznie więcej, długofalowych problemów. Z założenia więc dobrowolna, długotrwała nuda jest stanem poważniejszym i nierzadko wymagającym interwencji osób dorosłych.

Jak technologia wpływa na poziom nudy u dzieci i jak z nią skutecznie zarządzać?

Rozwój technologii, który jest pokłosiem zmian, zachodzących w XXI wieku, pociąga za sobą wiele korzyści (i równie wiele przeszkód) pod kątem rozrywki i dziecięcych aktywności. Tak oto technologia oferuje dostęp do szerokiej gamy materiałów edukacyjnych, takich jak aplikacje edukacyjne, gry, filmy i kursy online, które mogą wzbogacać naukę i rozwój dziecka. Dodatkowo technologia umożliwia maluchom utrzymywanie kontaktu z rówieśnikami i rodziną — również podczas choroby lub dzielących ich kilometrów.

Należy jednak pamiętać, że dostępność rozrywki cyfrowej może zmniejszać motywację dzieci do angażowania się w inne formy aktywności — tj. zabawa na świeżym powietrzu. Dodatkowo komputer czy tablet może „upośledzać” pod kątem empatii i komunikacji „twarzą w twarz”, nierzadko utrudniając budowanie relacji w życiu offline. Jak zawsze zatem kluczem do sukcesu jest umiar, rozsądek i znalezienie odpowiedniego kompromisu.

Czy istnieją sygnały, które wskazują, że dziecko potrzebuje więcej aktywności i rozrywki?

Dziecko, które regularnie odczuwa nudę, wykazuje się niskim samopoczuciem i niechęcią do podejmowania aktywności. To wtedy maluchy są kapryśne, trudno je zadowolić, przestają być kreatywne, a z czasem mają coraz więcej kłopotów w budowaniu relacji, w nauce i w ogólnie pojmowanym rozwoju.

Na jakie sygnały rodzic powinien zwrócić szczególną uwagę?

• Zmiany w zachowaniu — drażliwość, brak motywacji, nadpobudliwość, agresja.
• Nadmierne korzystanie z urządzeń elektrycznych (np. komputera).
• Trudności z uwagą, koncentracją, pamięcią.
• Trudności z zasypianiem.
• Zamknięcie się na rodziców i rówieśników.
• Nadmierny apetyt.

Wszystkie te czynniki wymagają przeanalizowania, poszukania nowych stymulantów, a w skrajnych przypadkach — pomocy i interwencji specjalisty.

Bibliografia:

[1] Witkowska, M. Zarządzanie wolnym czasem–Dobre i złe oblicze nudy.