Kwestia korzystania z toalety w przedszkolu to temat kontrowersyjny i nierzadko wywołujący szereg emocji — nie tylko wśród pedagogów, ale także wśród rodziców. Ci pierwsi twierdzą, że ten zakres pomocy wykracza poza ich obowiązki. Drudzy z kolei są przekonani, że pomoc i wsparcie powinno obejmować także higienę osobistą. Która ze stron ma rację, jaką rolę w tym sporze pełni statut placówki? Jak powinna wyglądać pomoc w toalecie w przedszkolu?
Spis treści
ToggleWsparcie dla dzieci w korzystaniu z toalety to kluczowy element w ich rozwoju i procesie samodzielności. Maluch powinien więc od małego dostawać jasne komunikaty i narzędzia, które pomogą im podjąć pierwsze próby samodzielnej higieny. W procesie nauki pomóc mogą np.:
Osiągnięcie samodzielności — m.in. korzystanie z toalety w przedszkolu — to ważny etap rozwoju. Pomoc w osiągnięciu tej umiejętności wymaga od osoby dorosłej cierpliwości, empatii i dostosowania otoczenia do potrzeb dziecka. Ważnej jest, aby w procesie nauki np. wprowadzać nawyki, uczyć rozpoznawania swoich potrzeb, pokazywać sztukę mycia rąk. Już na tym etapie potrzebna jest otwarta komunikacja o swoich potrzebach — koniecznie używaj prostych i zrozumiałych dla dziecka słów. Na koniec pamiętaj, aby każda lekcja powinna kończyć się pozytywnym wzmocnieniem, tj. pochwały i małe nagrody, które budują pewność siebie i motywację.
Kluczowe jest przede wszystkim dostosowanie sprzętu, który umożliwi sprawną higienę bez względu na zakres ruchu i sprawność dziecka. Najczęściej rolę tą pełnią specjalistyczne nocniki, nakładki sedesowe lub krzesła toaletowe dostosowane do indywidualnych potrzeb fizycznych dziecka, a także barierki boczne, uchwyty i podnośniki, które ułatwiają przemieszczanie się i zapewniają bezpieczeństwo.
Asysta nauczyciela lub opiekunki podczas czynności higienicznych w placówkach edukacyjnych i opiekuńczych jest ważna — nie tylko pod kątem wsparcia, ale także pomocy i budowania nawyków. Warto jednak podkreślić, że zgodnie z art. 42 ust. 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. do obowiązków nauczyciela nie należy wykonywania czynności higienicznych przy dziecku. Wsparcie więc zwykle sprowadzane jest do zapewnienia bezpieczeństwa i nadzoru.
Trening czystości w przedszkolu jest nie tylko kluczowym krokiem w rozwoju dziecka, ale również ważnym elementem edukacyjnym. W tym okresie dzieci uczą się podstawowych umiejętności higienicznych, które są fundamentem do dalszego rozwoju samodzielności i odpowiedzialności. Cały proces nauki odbywa się zarówno w domu, jak i w przedszkolu, gdzie tak kluczowa jest kontynuacja budowania codziennych nawyków.
Przedszkola często wdrażają programy i metody, które systematycznie wprowadzają dzieci w świat samodzielnego korzystania z toalety. Co ważne — ich rolą nie jest nauka od podstaw, a jedynie wzmocnienie wiedzy, którą maluch posiada. Temat odpieluchowania przedszkolaków jest tym samym innym, pobocznym aspektem, który chętnie jest podejmowany przez rodziców i pedagogów. On, podobnie jak temat higieny, wzbudza wiele kontrwersji i sporów.
Adaptacja przedszkolna to ważny i nierzadko bardzo trudny czas, w którym dzieci uczą się wielu umiejętności w nowym środowisku — w tym samodzielności w korzystaniu z toalety. Dla wielu dzieci przedszkole jest miejscem, gdzie po raz pierwszy regularnie korzystają z toalety poza domem. Proces adaptacji, który uczy nowych zasad, wprowadza do samodzielności i zachęca do niezależności nierzadko pełni kluczowy moment, wpływając na poczucie bezpieczeństwa i komfort malucha.
Nauczyciele odgrywają kluczową rolę w rozwijaniu umiejętności higienicznych dzieci. Poprzez regularne zachęcanie do samodzielnego korzystania z toalety, przestrzeganie rutyn higienicznych i naukę właściwego mycia rąk, przedszkolaki uczą się w ten sposób naturalnych i ważnych nawyków. Wsparcie, motywacja i stosowanie odpowiednich technik (np. pozytywne wzmocnienia poprzez naklejki) są niezwykle efektywnym sposobem nauki.
Dyrektor przedszkola ustala odpowiednie wytyczne dla nauczycieli i personelu pomocniczego, określając, w jakim zakresie i jakiej formie powinna być świadczona pomoc dzieciom w korzystaniu z toalety. To on także tworzy wewnętrzny statut, który jest pewnego rodzaju regulaminem, opisującym sposób pracy pedagogów (i nie tylko). Dodatkowo to dyrektor odpowiada za odpowiednią infrastrukturę placówki — w tym za wyposażenie łazienek.
Przepisy MEN dotyczą m.in. liczby personelu przypadającego na grupę dzieci, standardów higienicznych w przedszkolnych toaletach oraz wymogów dotyczących dokumentacji incydentów związanych z pomocą higieniczną. Dokładnie opisuje to m.in. ustawa z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425) oraz ustawa z 6 grudnia 2013.
Jednym z największych wyzwań, przed którymi stoją nauczycielki i nauczyciele w przedszkolach, jest obawa przed możliwością oskarżenia o niewłaściwe zachowanie. To nijako łączy się z niechęcią pedagogów, którzy twierdzą, że czynności tego typu wykraczają poza ich obowiązki i kompetencje. Połączenie więc tych wyzwań i naturalnych obaw jest trudne i nierzadko — to właśnie te obszary stanowią za główny powód kontrowersji i niezrozumienia ze strony rodziców.
Aby minimalizować ryzyko nieporozumień lub oskarżeń, wiele przedszkoli wdraża ścisłe protokoły lub wspomniane już statuty, dot. korzystania z toalety. Zapisy te obejmują m.in. obecność dwóch dorosłych podczas pomocy dziecku, instalację kamer w przestrzeniach wspólnych (z wyłączeniem toalet) oraz przeprowadzenia zaawansowanego szkolenia dla personelu. Kluczowa w całym tym procesie jest oczywiście transparentność i otwarta komunikacja z rodzicami na temat tych procedur.
Niektóre dzieci mogą odczuwać lęk przed oddzieleniem od grupy lub przed samą toaletą, co może prowadzić do zatrzymywania moczu lub innych problemów zdrowotnych. Inne mogą mieć trudności z samodzielnym korzystaniem z toalety z powodu braku odpowiednich umiejętności, jak np. brak zręczności w manipulowaniu ubraniem.
Wielu rodziców oczekuje, że przedszkole będzie wspierać ich dzieci w rozwoju samodzielności, jednocześnie dbając o ich bezpieczeństwo i prywatność. To nijako „narzuca” pedagogom pełne wsparcie i pomoc — nawet jeśli wykracza to poza faktyczne obowiązki. Opiekunowie muszą jednak pamiętać, że nauczyciele są wsparciem i nigdy nie zastąpią rodziców, którzy powinni budować samodzielność dziecka w domu.
[1] Ustawa z 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425)
Wyprawka do przedszkola - o czym trzeba pamiętać