Jak nauczyciel ma poradzić sobie z płaczącym dzieckiem w przedszkolu?

Płacz jest formą wyrażania emocji. Nierzadko to jedyne, znane dziecku narzędzie, dzięki któremu informuje o swoich obawach, narodzonych konfliktach lub bólu. Dlatego też psycholodzy i pedagodzy podkreślają, jak ważne jest, aby nie lekceważyć płaczu maluszka. Zatem, co zrobic gdy dziecko płacze bez powodu? Czy istnieje w ogóle coś takiego jak „płacz bez powodu”? Co powinien zrobić rodzic i nauczyciel, który zmierza się z taką sytuacją?

Jakie mogą być przyczyny płaczu u dzieci w przedszkolu?

Dziecko płacze z konkretnego powodu. Nawet jeśli ten powód wydaje się rodzicowi błahy lub niewspółmierny do sytuacji — należy pamiętać, że za tą reakcją stoi konkretny bodziec. Może to być:

• stres, który jest związany z adaptacją, rozłąką z rodzicami, nowym miejscem,
• strach, który wynika z nowego środowiska,
• konflikt z rówieśnikami,
• dyskomfort, wynikający ze zmęczenia, głodu, odczuwania zimna,
• ból — np. ból brzuszka,
• przeciążenie sensoryczne, wynikające ze zbyt dużego hałasu i tłoku w grupie,
• odczuwanie frustracji,
• potrzeba uwagi ze strony dorosłych,
• zmiana rutyny — maluch płacze, bo nie wie, co robić w danym momencie dnia,
• złość,
• tęsknota za rodzicami.

Małe dziecko płacze, bo biologicznie chce dać sygnał, o treści: „jest mi źle, nie umiem sobie z tym poradzić”. Zanim więc nauczy się, jak nazywać emocje i w jaki sposób rozładowywać napięcie, to właśnie płacz jest formą komunikacji i obrony. Płaczliwe dziecko zna tylko ten mechanizm, dlatego też rolą rodziców i nauczycieli jest nauczyć dziecko innych metod i technik, które wykorzysta w przyszłości.

Jak uspokoić płaczące dziecko w przedszkolu?

Uspokojenie płaczącego dziecka w przedszkolu może wymagać indywidualnego podejścia, w zależności od przyczyny płaczu i temperamentu dziecka. W procesie tym należy pamiętać o 4., poniższych zasadach.

1. Wykaż się empatią i cierpliwością. Okaż wsparcie poprzez fizyczny kontakt (możesz np. przytulić dziecko).
2. Słuchaj. Dziecko ciągle płacze z konkretnego powodu. Poznaj ten powód, nie oceniaj go, nie twórz presji.
3. Zmień temat. Prostym sposobem, aby uspokoić dziecko, jest zmiana tematu. Możecie wspólnie zaśpiewać piosenkę lub powiedzieć wierszyk. Pamiętaj, aby nie lekceważyć przy tym problemu — wróć do danej sytuacji, gdy maluch poczuje się lepiej.
4. Zadbaj o rutynę. Ta zapewnia większe bezpieczeństwo i jest ostoją w obliczu trudnych emocji. Przykładowo więc: śpiewanie wspólnej piosenki przed rozłąką może pomóc maluszkowi w pogodzeniu się z tym etapem.

Jak nauczyciel może stworzyć bezpieczne i wspierające środowisko dla płaczących dzieci?

Najważniejsze jest zadbanie o stan psychiczny oraz bezpieczne miejsce. W tym celu wykorzystać można miękkie materace, poduszki i zabawki, aby stworzyć „kącik spokojnego odpoczynku”. Konieczna jest także rozmowa — zarówno z maluchem, jak i z rodzicami. Stały kontakt z opiekunem jest niezbędny, aby zrozumieć indywidualne potrzeby i obawy każdego dziecka.

W całym tym procesie należy wykazać zrozumienie i wsparcie dla emocji. Nie należy karać malucha za płacz — zamiast tego należy dać poczucie, że jest wysłuchane, zrozumiane i akceptowane. Warto, aby pedagodzy uwrażliwiali na to inne dzieci — dzięki temu rówieśnicy będą w stanie pomóc sobie nawzajem w trudnych chwilach. Popularne są także dziecięce techniki relaksacyjne, które pomogą wyrównać oddech i uspokoić się w emocjonujących chwilach.

• Co zamiast kar w przedszkolu?

Jakie strategie komunikacyjne mogą pomóc nauczycielowi zrozumieć potrzeby płaczącego dziecka?

• Słuchanie. Poświęć czas na uważne słuchanie tego, co dziecko ma do powiedzenia, nawet jeśli mówi niewyraźnie. Staraj się mu nie przerywać, nie naprowadzaj na siłę.
• Komunikacja niewerbalna. Obserwuj mowę ciała, wyraz twarzy i inne sygnały niewerbalne, które mogą pomóc zrozumieć emocje dziecka.
• Otwarte pytania. Nie sugeruj odpowiedzi.Zamiast pytać: „Czy jesteś smutny?”, zapytaj: „Jak się czujesz?”.
• Stworzenie bezpiecznej przestrzeni — tj. miejsca, w którym dziecko może się uspokoić i porozmawiać o swoich uczuciach.
• Wsparcie. Mów o swoich uczuciach. Ucz, jak rozmawiać o potrzebach, pokaż jak je nazywać.

Jak nauczyciel może współpracować z rodzicami, aby zrozumieć i rozwiązać przyczyny płaczu dziecka?

W obliczu płaczącego dziecka najważniejsza jest współpraca na linii rodzic-pedagog. Wspólny front i koncentracja na niesieniu pomocy jest niezbędna, aby pomóc dziecku w problemach i trudnych emocjach.

Dlatego też, drogi nauczycielu:

• Utrzymuj regularny kontakt z rodzicami, zarówno w sytuacjach rutynowych, jak i gdy pojawiają się problemy.
• Jeśli płacz dziecka jest częsty lub szczególnie intensywny, warto umówić się na spotkanie z rodzicami, aby omówić obserwacje i uzyskać więcej informacji o sytuacji dziecka poza przedszkolem.
• Rodzice mogą dostarczyć cennych informacji o zmianach w życiu dziecka (np. narodziny rodzeństwa, przeprowadzka).

Jakie narzędzia i materiały dydaktyczne mogą być wykorzystane do uspokojenia płaczącego dziecka?

Aby uspokoić dziecko, można zastosować kilka narzędzi i materiałów dydaktycznych. Tak oto pomóc mogą maskotki, które ułatwią proces komunikacji, a także rysunki czy książeczki, które mówią o emocjach. Warto, aby maluch w kryzysie zajął się czymś innym, dlatego też spytaj go o ulubione zabawki. Zaufaj przy tym swojemu instynktowi — sięgnij po narzędzia, które masz pod ręką i wykaż się cierpliwością, jeśli kolorowanki lub puzzle nie będą wystarczająco skuteczne. Niektóre dzieci mogą mieć problem z odwróceniem uwagi — w takiej sytuacji nie naciskaj, okaż zrozumienie poprzez rozmowę i kontakt wzrokowy.

Bibliografia:

[1] Hiscock, H. (2006). The crying baby. Australian family physician, 35(9).

[2] Scott-Jupp, R. (2018). Why do babies cry?. Archives of disease in childhood, 103(11), 1077-1079.