Jak mówić do dziecka w przedszkolu?

Regularna rozmowa z dzieckiem w wieku przedszkolnym jest niezwykle ważna nie tylko dla jego rozwoju emocjonalnego, społecznego i językowego, ale także dla budowania więzi z dorosłym Odpowiednio prowadzona komunikacja może mieć znaczący wpływ na zdrowie psychiczne, poczucie bezpieczeństwa i zdolność adaptacji dziecka. Co więcej — to dzięki dialogowi opiekun może obserwować niepokojące sygnały, które zwiastują problemy relacyjne czy rozwojowe. Zatem, jak rozmawiać z dzieckiem? Dlaczego tak ważne jest, co dziecko słyszy o przedszkolu? Jak zadawać pytania, aby uzyskać wartościowe odpowiedzi?

Dlaczego jest ważne, aby rozmawiać z dzieckiem w przedszkolu?

Małe dziecko, które idzie do przedszkola, zderza się z wieloma emocjami i wyzwaniami. Ważne jest, aby towarzyszyć mu w tej drodze, dbając o jego komfort i bezpieczeństwo. Rozmowa pozwala dziecku mówić o swoich potrzebach, zwierzać się, otwierać i budować relacje. Przedszkolak w ten sposób nie tylko uczy się prowadzić dialog, ale także dowiaduje się jak nazywać emocje, jak opisywać wydarzenia, określać swoje oczekiwania i obawy.

Dodatkowo stopniowe otwieranie się, mówienie o sobie i wskazywanie różnych zależności rozwija dziecko pod kątem psychicznym, społecznym, emocjonalnym i językowym.

Jakie są główne zasady skutecznej komunikacji z dzieckiem w wieku przedszkolnym?

Rozmowa z dzieckiem w przedszkolu powinna odbywać się w sposób empatyczny, cierpliwy, bez presji. Im naturalniej prowadzisz komunikację, tym maluch czuje się pewniej i swobodniej. Szanuj jego emocje, nie sugeruj odpowiedzi, nie narzucaj zdania, a przy tym wszystkim obserwuj, jak zmienia się jego postawa ciała.

Ponadto pamiętaj o 5., poniższych regułach:

• mów jasno i zrozumiale, dostosowując język do poziomu rozwoju i wieku dziecka,
• słuchaj aktywnie, okazując zainteresowanie i empatię, nie przerywaj,
• utrzymuj kontakt wzrokowy na poziomie dziecka, aby budować zaufanie,
• używaj prostych, pozytywnych wypowiedzi i unikaj negatywnych sformułowań,
• zadawaj pytania proste, otwarte, niesugerujące odpowiedzi (lepiej zapytać „Dlaczego płaczesz, co się stało?„, niż „Czy płaczesz, bo tęsknisz za rodzicami?„).

Jak rozmawiać z dzieckiem o złym zachowaniu?

Nie oceniaj i nie porównuj malucha z innymi dziećmi w grupie. Dużo ważniejsze jest skoncentrowanie się na konkretnym zachowaniu — jego przyczynach i konsekwencjach. Wyjaśnij więc, dlaczego pewne działania są nieakceptowalne. Wskaż przy tym alternatywne modele zachowania, mówiąc, dlaczego takie ważne jest przestrzeganie norm społecznych (np. ’Gdy tak się zachowujesz, to inni są smutni’). Bądź przy tym konsekwentny w swoich oczekiwaniach.

W jaki sposób podczas rozmowy można wspierać rozwój językowy dziecka?

W wieku przedszkolnym dziecko zaczyna rozumieć i stosować coraz to więcej słów. Dialog jest więc głównym sposobem na stopniową naukę tworzenia komunikatów, budowania zdań i interpretowania wypowiedzi innych osób.

• Rozmawiaj więc na różnorodne tematy, dodając nowe słowa i poszerzając słownictwo dziecka.
• Zachęcaj do opowiadania o swoich doświadczeniach i uczuciach — buduj zdania krótkie i długie. Dobieraj słowa do wieku i rozwoju malucha.
• Pytaj, czy przedszkolak rozumie, daj mu czas i szansę, aby zadać pytania.
• Czytajcie razem książki i grajcie w gry edukacyjne.

Czy istnieją tematy wspierające rozwój, które warto poruszać z dzieckiem w przedszkolu?

Warto poruszać wszelkie tematy, które związane są z zainteresowaniami i hobby dziecka. Starsze dzieci chętniej rozmawiają o uczuciach, emocjach, relacjach międzyludzkich, podczas gdy małe dzieci łatwiej mówią o pogodzie, codziennych czynnościach, ulubionych bajkach. Z czasem warto rozmawiać na temat nauki, innych dzieci, zabawy i rodziców — np. w kontekście planów na weekend, wspólnych wakacji, ulubionych aktywności. Im większa jest różnorodność podejmowanych tematów, tym sprawniej i szybciej dziecko uczy się zupełnie nowych słów.

• Jak nauczyciel ma poradzić sobie z płaczącym dzieckiem w przedszkolu?

Jak zachęcić dziecko do otwartej i aktywnej rozmowy?

Pamiętaj, że rozmowa z dzieckiem jest relacją asymetryczną i mocno zróżnicowaną ze względu na poziom kompetencji komunikacyjnych[1][2]. Dlatego też tak ważne jest, aby stworzyć bezpieczną i otwartą przestrzeń, w której dziecko czuje się swobodnie. Prowadź dialog bez oceniania, zapewnij, że maluch może powiedzieć o wszystkim w taki sposób, jak umie. Staraj się pomóc dziecku w rozmowie. Gdy poczuje się zagrożone — nie naciskaj, nie twórz presji, nie traktuj rozmowy jako obowiązku lub kary. Dodatkowo zadawaj otwarte pytania, które zachęcają do dłuższej rozmowy.

Jakich pytań nie zadawać dziecku?

W otwartym dialogu, który ma zachęcić do tworzenia własnych zdań i wyrażania emocji, należy unikać:

• pytań zamkniętych, które prowadzą do odpowiedzi „tak” lub „nie”,
• pytań, które mogą zawstydzać lub zastraszać dziecko,
• pytań sugerujących, które mogą wpłynąć na odpowiedź malucha,
• pytań oceniających, nacechowanych negatywnie, wzbudzających niepewność,
• pytań, które zachęcają do niewłaściwego zachowania.

Jakich słów nie mówić w przedszkolu?

Unikaj wszelkich słów, które mogą być interpretowane jako negatywne, krytykujące, naruszające bezpieczeństwo dziecka. Wystrzegaj się także języka, który może być niezrozumiały i zbyt skomplikowany. Staraj się dostosować złożoność zdań do umiejętności malucha — zamiast zdań wielokrotnie złożonych rozbij wypowiedź na krótkie, proste sentencje z pominięciem związków frazeologicznych, metafor i rozbudowanych epitetów. Absolutnie zakazane jest używane słów przemocowych (np. „Nie zasługujesz na deser„), wulgarnych, opartych na szantażu emocjonalnym (np. „Jak się w ten sposób będziesz zachowywać, to dzieci przestaną Cię lubić”).

Bibliografia:

[1] Rostańska, E. (2010). Dziecko i dorosły w rozmowie. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

[2] Kuszak, K., & Basińska, A. (2021). Rozmowa z dzieckiem w rodzinie w perspektywie przyszłych pedagożek. Wychowanie w Rodzinie, 24(1/2021)), 47-60.