Odra u dzieci to wysoce zaraźliwa choroba wirusowa, wywoływana przez wirusa odry (Measles morbillivirus). Objawia się wysoką gorączką, kaszlem, katarem, zapaleniem spojówek oraz charakterystyczną wysypką plamkowo-grudkową. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową i najczęściej występuje u dzieci, które nie zostały zaszczepione. Odra może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, ucha środkowego czy zapalenie mózgu.
Spis treści
ToggleOspa to choroba zakaźna, która przenoszona jest przez wirusa nazywanego VZV. Podobnie jak większość – wirus przenoszony jest drogą kropelkową – tj. po kontakcie z np. kałem lub śliną. Nazwa “wiatrówka” wywodzi się z faktu, że wirus bardzo łatwo przenosi się przez wiatr – przemieszczając się samoistnie nawet na odległość kilkudziesięciu metrów. Dlatego też dzieci najczęściej zarażają się w szkołach i przedszkolach, korzystając np. z tych samych toalet, sztućców i zabawek.
Objawy odry u dzieci zazwyczaj pojawiają się od 10 do 14 dni po zakażeniu. Na początku dziecko ma wysoką gorączkę, a także kaszel, katar i zapalenie spojówek. Wysypka oraz gorączka to kluczowe objawy odry u dzieci. Następnie pojawia się charakterystyczna wysypka, zaczynająca się na twarzy i stopniowo obejmująca całe ciało. Plamki Koplika to charakterystyczne zmiany, które umożliwiają rozpoznanie odry u dzieci. Te białe punkciki z czerwoną obwódką pojawiają się na błonie śluzowej policzków. Zwykle można je dostrzec po około trzech do czterech dniach od wystąpienia pierwszych objawów przeziębienia. Gdy wysypka zaczyna być widoczna, plamki znikają, co jest typowe dla przebiegu choroby. Ich obecność uznaje się za jedno z pierwszych oznak odry, co sprawia, że są istotnym elementem wczesnej diagnozy.
Odra u dzieci zwykle przebiega łagodniej niż u dorosłych, ale mimo to wymaga uwagi i troski. Choroba rozwija się w trzech fazach:
Najnowsze badania wykazały, że dzieci które karmione są piersią zdecydowanie rzadziej chorują na ospę wietrzną. Dzieje się tak głównie dlatego, że dziecko otrzymuje wraz z mlekiem matki przeciwciała, które tworzą naturalną barierę i ochronę przed występowaniem wirusa. Oczywistym jest, że ryzyko choroby znacząco wzrasta, jeśli matka nie chorowała i nie posiada niezbędnych przeciwciał. Na szczęście, gdy dziecko raz przejdzie ospę wietrzną, ma gwarancję że jej objawy nie wystąpią ponownie. Wirus pozostaje w organizmie do końca życia i można się uruchomić jedynie w postaci tzw. półpaśca.
Co roku w Polsce rejestruje się nawet 200 tysięcy przypadków zachorowań (oczywiście mowa tu wyłącznie o przypadkach zarejestrowanych i zgłaszanych), a największy procent osób chorych obejmuje dzieci w wieku szkolnym i wczesnoszkolnym – głównie między 4 a 9 rokiem życia. Zachorowalność, wynosząca niemal 90% to wynik procesu wylęgania choroby – ta przeciętnie rozwija się od 10 do 21 dni (w przypadku dzieci z obniżoną odpornością rozwój może trwać nawet do 28 dni). Co ważne – osoba chora zaraża około 2 doby przed pojawieniem się wysypki i nie później niż po 7. dniach od wyschnięcia wykwitów.
Odra stanowi szczególne zagrożenie dla niemowląt z uwagi na ich niedojrzały układ odpornościowy. Najmłodsze dzieci są podatniejsze na poważne komplikacje, takie jak:
Te przypadłości często wymagają hospitalizacji. Choroba u maluchów może postępować szybko, a ich organizm nie zawsze jest w stanie skutecznie stawić czoła wirusowi. Niemowlęta, które nie zostały jeszcze zaszczepione, są bardziej narażone, co podkreśla istotność szczepień ochronnych.
Odra u dzieci może prowadzić do licznych powikłań, które dotykają około 30% chorych. Najczęściej występują takie jak:
Szczególnie niebezpieczne są powikłania neurologiczne, w tym ostre zapalenie mózgu, które może skutkować trwałymi uszkodzeniami neurorozwojowymi lub nawet śmiercią. Inne możliwe problemy to drgawki i utrata wzroku. Zapalenie mózgu, choć dotyka niewielu pacjentów, jest wyjątkowo groźne i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej. Dlatego niezbędne jest, by dzieci chore na odrę były uważnie monitorowane i miały zapewnioną odpowiednią opiekę lekarską, co zmniejsza ryzyko poważnych komplikacji. Szczepienia ochronne odgrywają kluczową rolę w zapobieganiu tym problemom, chroniąc dzieci przed ciężkim przebiegiem choroby i jej konsekwencjami.
Trwała niepełnosprawność to jedno z najcięższych powikłań odry, które mogą dotknąć dzieci. Neurologiczne powikłania, takie jak uszkodzenie mózgu, mogą skutkować trwałymi zmianami w ich codziennym funkcjonowaniu. Takie uszkodzenie jest groźne, ponieważ wpływa na zdolności poznawcze i ruchowe malucha, prowadząc do nieodwracalnych konsekwencji. Dlatego profilaktyka odgrywa ważną rolę. Szczepienia nie tylko chronią przed ciężkim przebiegiem choroby, ale także znacząco redukują ryzyko poważnych komplikacji.
Ospa wietrzna i półpasiec są dwiema chorobami wywołanymi tym samym wirusem – wirusem Varicella Zoster. Po przechorowaniu wirus ospy wietrznej pozostaje w organizmie w stanie uśpienia, zlokalizowany w zwojach nerwowych. W przypadku osłabienia układu odpornościowego, wirus może uaktywnić się ponownie, prowadząc do wystąpienia półpaśca.
Warto zatem pamiętać, że osoby, które przechorowały ospę, są narażone na rozwój półpaśca w przyszłości. Szczepienie przeciwko ospie wietrznej może zmniejszyć ryzyko wystąpienia półpaśca, szczególnie u osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym.
Aby zdiagnozować odrę, konieczne jest przeprowadzenie kilku kluczowych etapów:
Pobiera się próbkę krwi do testów serologicznych, które mają na celu wykrywanie przeciwciał przeciw wirusowi odry. Ich obecność jednoznacznie potwierdza infekcję. Dodatkowo, każdy potwierdzony przypadek musi zostać zgłoszony do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, co jest niezbędne do śledzenia i kontrolowania rozprzestrzeniania się choroby. Dzięki tym metodom można skutecznie rozpoznać odrę i podjąć działania zapobiegające jej dalszemu szerzeniu się.
Leczenie odry u dzieci skupia się głównie na łagodzeniu objawów, gdyż brak jest specyficznego leku przeciwwirusowego na tę chorobę. Używa się leków przeciwgorączkowych, takich jak paracetamol czy ibuprofen, aby opanować gorączkę i złagodzić ból. Istotne jest, by dziecko miało zapewniony odpoczynek i czuło się komfortowo w zaciemnionym pokoju, co pomaga zmniejszyć wrażliwość na światło i zmęczenie oczu. Utrzymanie nawodnienia odgrywa ważną rolę, by zapobiec odwodnieniu, które często towarzyszy wysokiej temperaturze i poceniu się. Zaleca się podawanie dużej ilości płynów, takich jak woda czy napary z ziół. Odpowiednia dieta wspiera walkę organizmu z infekcją; powinna być bogata w witaminy i minerały, które wzmacniają układ odpornościowy.
W przypadku pojawienia się powikłań, na przykład bakteryjnego zapalenia płuc, lekarz może przepisać antybiotyki. Chociaż nie działają one na wirusa odry, są skuteczne w leczeniu wtórnych infekcji bakteryjnych. Rodzice powinni uważnie obserwować stan zdrowia dziecka i skonsultować się z lekarzem, gdy tylko zauważą niepokojące symptomy.
W celu złagodzenia swędzenia i zmian skórnych, można stosować różne metody. Oto kilka z nich:
W większości przypadków ospa wietrzna u dzieci przebiega łagodnie, jednak w niektórych sytuacjach może dojść do ciężkiego przebiegu ospy i wystąpienia powikłań. Należy udać się do szpitala, jeśli:
W przypadku wystąpienia powyższych objawów, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem lub udać się do szpitala, aby ocenić stan dziecka i zastosować odpowiednie leczenie.
Szczepienie przeciw odrze odgrywa ważną rolę w ochronie przed tą wysoce zaraźliwą chorobą. W Polsce dzieci otrzymują szczepionkę MMR, obejmującą odrę, świnkę i różyczkę, między 13. a 15. miesiącem życia, z kolejną dawką przypominającą w wieku 6 lub 10 lat. Dzięki temu znacząco ogranicza się ryzyko zarówno zakażenia, jak i dalszego rozprzestrzeniania wirusa. Jest to szczególnie ważne dla ochrony osób z osłabionym układem odpornościowym. Co więcej, szczepienia stanowią istotny element globalnego programu eliminacji odry, który przez szeroko zakrojone kampanie dąży do całkowitego wyeliminowania tej choroby.
Dzieci nieszczepione przeciwko odrze są bardziej podatne na ciężki przebieg tej choroby oraz powikłania. Osłabienie układu odpornościowego, zwane immunosupresją, dodatkowo zwiększa ryzyko infekcji i poważniejszych objawów odry. Dzieci z osłabioną odpornością wymagają szczególnej troski, ponieważ ich organizm trudniej walczy z wirusem odry. Jednak szczepienia mają szerszy wpływ – budują odporność zbiorową, co podnosi poziom bezpieczeństwa całej społeczności.
Podsumowując, ważne jest, aby znać objawy ospy wietrznej, aby móc szybko zareagować i rozpocząć leczenie. Szczepienie przeciwko ospie wietrznej może zmniejszyć ryzyko wystąpienia powikłań, szczególnie u osób starszych i z osłabionym układem odpornościowym. Pamiętajmy również o profilaktyce, takiej jak unikanie kontaktu z osobami zarażonymi oraz dbanie o higienę skóry dziecka podczas choroby.
Bibliografia:
[1] Mierzejewska, A., & Jung, A. (2012). Ospa wietrzna u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 8(4), 329-334.
[2] Kalitka-Ulman, K. Ospa wietrzna.
Wyprawka do przedszkola - o czym trzeba pamiętać