Ile czasu na zabawę w przedszkolu?

Dzieci kochają zabawę. To podczas kreatywnych ćwiczeń, budowania klocków, odgrywania scen, malowania i wycinania nie tylko doskonale spędzają czas, ale także budują relacje, rozwijają się i uczą nowych umiejętności. Zabawa ubarwia dzieciństwo, jest symbolem beztroski, którą tak kochają maluchy, Warto jednak pamiętać, że czas na zabawę powinien być równoważony m.in. poprzez zajęcia edukacyjne, zajęcia specjalistyczne i codzienne obowiązki. Zatem, ile czasu należy poświęcać na przyjemności i aktywności na świeżym powietrzu? Jak dzieci przedszkolne spędzają czas w placówce?

Co oznacza czas na zabawę w przedszkolu?

Czas na zabawę w przedszkolu oznacza czas wolny, w którym to maluchy mogą wybierać dowolną dla siebie formę aktywności. Dostęp do różnych przedmiotów i zabawek nijako stwarza szereg możliwości, a rolą nauczyciela jest doglądanie i niesienie pomocy (o ile jest taka potrzeba). To w tym czasie maluchy nie wykonują zadań edukacyjnych i poleceń ściśle związanych z edukacją przedszkolną. Czas ten jest ważny i dostarcza szeregu informacji o hobby i problemach rozwojowych dziecka, dlatego kluczowe jest, aby każdego dnia zaplanować taki czas wolny.

Podczas swobodnej zabawy w placówce dziecko może np.:

• bawić się samodzielnie dowolnymi zabawkami (np. swobodna zabawa klockami),
• angażować się w zabawę z innymi (np. gry edukacyjne),
• rysować i wykazywać się artystycznie,
• czytać książki. 

Dlaczego swobodna zabawa jest ważna dla rozwoju dziecka?

Można wyróżnić cztery zasadnicze funkcje zabawy[1]: 

• diagnostyczna — to ona pozwala określić, jakie są warunki indywidualnego rozwoju dziecka, 
• kompensacyjna — to ona eliminuje występujące braki, rozładowuje napięcie i trudne emocje (np. rekreacja, spacery, plac zabaw),
• kształcąca — to ona przyczynia się do rozwoju wielu procesów (np. poznawczych) oraz do rozwoju zainteresowań i wiedzy, 
• wychowawcza — to ona przyczynia się do rozwoju osobowości dziecka i do tak ważnego poszerzania kontaktów społecznych.

Co za tym idzie, zabawa nie tylko pozwala dziecku poznawać rzeczywistość i świat, ale także angażować go w procesy emocjonalne, pomagając w rozładowaniu napięcia emocjonalnego, lęku i poczucia zagrożenia wynikającego z np. nowych sytuacji. 

Biorąc pod uwagę powyższe funkcje — zabawa ma istotne znaczenie dla właściwie całego psychologicznego życia dziecka. Źródła więc jasno wskazują, że błędem jest postrzeganie zabawy, jako trywialnego marnowania czasu[1]. Warto jednak podkreślić, że dla dziecka zabawa jest zabawą, a nie nauką. Nie traktuje więc tego sposobu np. na zrozumienie ról społecznych. Cytując Rochovską – “Dziecko bawi się, ponieważ jest to zabawne, a nauka z tej zabawy płynąca jest dla dziecka czymś zupełnie przypadkowym”.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego a czas na zabawę

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego przedstawia, iż co najmniej 1/5 czasu dziennie należy przeznaczyć na zabawę. To w tym czasie dzieci bawią się swobodnie, a nauczyciel specjalista ogranicza swój udział. Co kluczowe również co najmniej 1/5 czasu dzieci muszą spędzać na świeżym powietrzu — np. w parku. 

Program dydaktyczno-wychowawczy ma na celu nie tylko doskonale zorganizować dzień w placówce, ale także zapewnić wszystkim maluchom dogodne warunki rozwoju — od nauki, przez zabawę, aż po odpoczynek.

Jak przepisy regulują czas na zabawę w przedszkolach publicznych?

Dokładnie mówi o tym ustawa prawa oświatowego:

• Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2012 r.; poz. 977 ze zm.) – zał. nr 1;
• Rozporządzenie MEN z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624 ze zm.)
• Oraz statut przedszkolny, zgodnie z art. 102 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe – j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 910, ze zm. oraz § 12 ust. 4 i 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli – Dz. U. z 2019 r., poz. 502.
• Przepisy rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli – (Dz. U. z 2019 r., poz. 502).

Jakie są zasady organizacji czasu na zabawę w przedszkolu?

Zasady organizacji czasu na zabawę ustalają nie tylko odgórne zapisy rozporządzenia, ale także status przedszkolny. To w nim umieszcza się informacje o np. godzinach działalności placówki, feriach i wakacjach, ramowym dniu, czas przeznaczony na realizację podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Często w statusie znaleźć można np. zapis „Na podstawie ramowego rozkładu dnia nauczyciele, którym powierzono opiekę nad danym oddziałem, ustalają dla tego oddziału szczegółowy rozkład dnia z uwzględnieniem potrzeb i zainteresowań dzieci, w tym czas na swobodną zabawę i pobyt w ogrodzie”.

Różnice w czasie zabawy dla dzieci młodszych i starszych

Zasadniczą różnicą jest skrócenie czasu na zabawę w przypadku dzieci starszych (⅕ vs. ¼). Skrócenie tego czasu wynika bezpośrednio z wydłużonego czasu na edukację wczesnoszkolną i szkolną, która nastawiona jest na celowe i świadome zdobywanie wiedzy (co nie występuje podczas zabawy). Jeśli więc maluch spędza 5h dziennie w placówce, plan wygląda następująco:

• 1h dziennie na zabawę bez udziału nauczyciela;
• 1h aktywności dzieci na świeżym powietrzu (np. wyjścia na spacer);
• 1h zajęć dydaktycznych (w tym zajęcia specjalistyczne);
• 2h –  nauczyciel dowolnie gospodaruje.

W grupie z maluszkami czas ten prezentuje się podobnie, z założeniem, iż czas na świeżym powietrzu zajmuje nawet 1,5-2h.

[1] Rochovska, I. (2011). Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, (20-21/2-3), 17-21.