Po jakim czasie dziecko przyzwyczaja się do przedszkola?

Przejście z domowego zacisza, do przedszkolnej sali pełnej rówieśników, to jedno z największych wyzwań w życiu młodego człowieka. Dla wielu rodziców jest to również moment pełen emocji i niepewności. Nic w tym dziwnego — maluchy różnie przechodzą ten etap[2], a miłość rodziców nakazuje im nieść wsparcie i pomoc. To wtedy w głowie opiekunów pojawiają się pytania: jak przebiega przystosowanie psychospołeczne dziecka w przedszkolu? Ile trwa proces adaptacji? Czego potrzebuje maluch, borykający się z trudnościami?

Jakie są typowe oznaki trudności adaptacyjnych?

Każdy maluch przeżywa etap adaptacji w inny sposób. Jedne przedszkolaki zaakceptują te zmiany, podczas gdy inne będą borykać się z zespołem różnych objawów — psychicznych, emocjonalnych, relacyjnych i rozwojowych. Te różnice wynikają bezpośrednio z indywidualnych, wychowawczych i osobowościowych predyspozycji (o których nieco więcej wspominamy poniżej).

Sygnałem, że maluch boryka się z trudnościami, może być:

• płacz i lęk separacyjny,
• duża potrzeba przywiązania do nowego opiekuna, który staje się pewnego rodzaju ostoją,
• trudności relacyjne z innymi rówieśnikami,
• zmiany w zachowaniu — np. nagła agresja,
• niechęć do jedzenia,
• regres w rozwoju dziecka,
• opowiadanie o przedszkolu w sposób negatywny,
• dolegliwości somatyczne — tj. nieuzasadniony ból brzucha lub ból głowy.

Czy istnieje określony czas, po którym można oczekiwać, że dziecko dostosuje się do przedszkola?

Trudno jest wskazać, jaki jest standardowy czas adaptacji dziecka do przedszkola. Okres ten trwać może kilka dni lub kilka tygodni. Niektóre maluchy mogą potrzebować nawet kilku miesięcy i zaangażowania specjalistów. Tak duża rozpiętość czasu wynika z faktu, że każde dziecko jest indywidualną i wyjątkową jednostką, a przebieg adaptacji dziecka uzależniony jest od wiedzy i zaangażowania dorosłych.

Jakie czynniki mogą wpłynąć na tempo adaptacji dziecka do przedszkola?

Specjaliści wskazują, że na tempo adaptacji dziecka w przedszkolu wpływają zarówno czynniki zewnętrzne, jak i wewnętrzne [1] (wynikające bezpośrednio z temperamentu i osobowości dziecka). Kluczowym determinantem jest więc np.;

• doświadczenie — np. ze żłobka,
• stopień przywiązania do rodziców,
• atmosfera w przedszkolu,
• lęk separacyjny,
• zaangażowanie rodzica — tj. jak bardzo opiekun wyjaśni swojemu dziecku nową sytuację,
• ogólne poczucie bezpieczeństwa, wynikające z np. relacji w domu,
• relacje z rówieśnikami,
• wiedza i przygotowanie kadry pedagogicznej.

Jakie działania mogą podjąć rodzice i nauczyciele, aby wspomóc dziecko w procesie przyzwyczajania się do przedszkola?

Kluczem w procesie adaptacji jest odpowiednie przygotowanie malucha do zmian. Dziecko, które jest świadome, rozumie zależności oraz nowe środowisko, dużo lepiej radzi sobie w grupie. Nikt nie lubi być zaskakiwany, dlatego też tak ważna jest rozmowa, w której rodzic wyjaśni m.in. specyfikę środowiska przedszkolnego, odpowie na pytania, pomoże maluszkowi i poświęci mu odpowiedni czas. W procesie tym pomóc mogą książeczki, pacynki, a także bajki. Niektóre placówki organizują także tzw. dni otwarte, w których to przedszkolak poznaje grupę, salę zabaw, nowe zabawki. Podczas rozmowy ważne jest, aby używać krótkich komunikatów — najlepiej nacechowanych pozytywnie.

• Czy przedszkole może odmówić adaptacji?

Nauczyciele z kolei powinni budować proces adaptacyjny na konkretnych zabawach i zajęciach. Empatia, szacunek i zrozumienie dla emocji to podstawa, którą powinien kierować się doświadczony pedagog. Zabawy adaptacyjne powinny więc angażować całą grupę, a ich poziom trudności musi być dostosowany do wieku malucha.

Jakie są korzyści dla dzieci wynikające z udanego procesu adaptacji do przedszkola?

Zrozumienie, na czym polega proces adaptacji, empatia, brak presji i poświęcenie czasu maluchowi to niezwykle ważny element w kontekście rozwoju dziecka. Specjaliści podkreślają tym samym, że udany proces adaptacji pociąga za sobą:

• wyższy poziom poczucia bezpieczeństwa — maluch nie utożsamia tego stanu wyłącznie z obecnością rodziców, przez co czuje się pewniej podczas nowych aktywności,
• większą otwartość na budowanie relacji z rówieśnikami
• śmiałość w rozwijaniu umiejętności społecznych,
• samodzielność i odwagę,
• otwartość na podejmowanie własnych decyzji,
• umiejętność radzenia sobie z trudnymi emocjami,
• chęć rozwijania swoich zainteresowań i pasji,
• kompleksowe przygotowanie do edukacji szkolnej.

Czy istnieją trudności adaptacyjne, które mogą wymagać wsparcia specjalistycznego?

Adaptacja dziecka jest ważnym etapem, który może mieć wpływ na późniejsze umiejętności i rozwój. Zdarza się więc, że w procesie tym potrzebne jest wsparcie psychologa dziecięcego, pedagogów i innych specjalistów. Głównym impulsem do skorzystania z tej formy pomocy jest zmiana zachowania dziecka, tj.

• agresja — wobec rówieśników, dorosłych i w formie autoagresji,
• zaburzenia snu — nadmierna senność lub bezsenność,
• niechęć do przebywania z innymi dziećmi,
• nagłe, inne potrzeby dziecka — np. w zakresie odżywiania,
• przedłużający się proces adaptacyjny, z którym nie radzą sobie rodzice i pedagodzy,
• nadmierna płaczliwość,
• duży lęk separacyjny — tj. maluch cierpi na utratę poczucia bezpieczeństwa gdy pozostaje sam w pokoju,
• adaptacja odbija się na życiu dziecka — np. na relacjach i zachowaniu w domu.

Bibliografia:

[1] Fulghum–filozof, R. Adaptacja dziecka do przedszkola.

[2] Łaszkiewicz, A. Adaptacja dzieci w przedszkolu.