Czym jest dojrzałość przedszkolna?

Rodzice, którzy stoją przed decyzją o posłaniu swojej ukochanej pociechy do przedszkola, zmagają się nierzadko z licznymi pytaniami i wątpliwościami. Pomimo wielu zalet – takich jak. wsparcie rozwojowe, motoryczne i społeczne – opiekunowie nie zawsze są pewni słuszności swojej decyzji. W ich głowach pojawia się obawa, że maluch nie jest gotowy na tak ważny i trudny krok. W odpowiedzi na te sytuacje pojawiło się nawet pojęcie dojrzałości szkolnej lub przedszkolnej.

Jak rozpoznać u swojego dziecka dojrzałość przedszkolną? Czym jest dojrzałość umysłowa? Kiedy podjąć się nauki czytania lub samodzielności, aby maluch czuł się pewniej podczas zajęć w placówce?

Jak definiuje się pojęcie dojrzałości przedszkolnej?

Dojrzałość przedszkolna – moment, w którym dziecko osiąga pewien stopień rozwoju psychicznego, fizycznego, społecznego i emocjonalnego, który pozwala mu na swobodne rozpoczęcie nauki w placówce przedszkolnej lub szkolnej. Co ważne, oba te etapy nie są tożsame – tj. dojrzałość przedszkolna i dojrzałość szkolna różnią się od siebie pod kątem koniecznych umiejętności i cech osobowościowych dziecka. Warto również zaznaczyć, że nie każdy 4-latek osiągnie stopień rozwoju równy jego wiekowi w tym samym czasie, co jego rówieśnicy. Dlatego też tak ważne jest obserwowanie swojego dziecka i wspieranie go w osiągnięciu dojrzałości szkolnej i przedszkolnej w odpowiednim dla niego momencie.

Uwaga! Pod pojęciem dojrzałości przedszkolnej często mamy na myśli również umiejętności manualne – tj. gotowość dziecka do trzymania łyżki czy ubierania kurtki.

Jakie cechy charakteryzują dojrzałość przedszkolną?

W dużym uogólnieniu – są to wszystkie cechy, które ułatwiają proces nauki szkolnej i przedszkolnej. Na czele tych najważniejszych wymienia się:

• samodzielność,
• obowiązkowość,
• zdyscyplinowanie,
• umiejętność swobodnego wykonywania prostych czynności – np. ubrania się i zjedzenia posiłku,
• zdolność do zabawy z rówieśnikami,
• wykształconą umiejętność słuchania poleceń,
• umiejętność mówienia o swoich potrzebach,
• zaspokajanie potrzeb fizjologicznych.

Oczywiście kluczowe znaczenie mają czynniki indywidualne – zdarza się bowiem, że maluch doskonale rozwinął jedną umiejętność, podczas gdy inna jest w powijakach i wymaga trenowania w domu. Dlatego też w życiu dziecka tak ważna jest rola rodzica, a później również nauczycieli, którzy dbają o wychowanie umysłowe i fizyczne.

Jakie czynniki mają wpływ na poziom dojrzałości przedszkolnej u dziecka?

Tak naprawdę niemalże wszystkie czynniki społeczne, finansowe i środowiskowe mogą mieć znaczenie dla osiągania dojrzałości. Wśród tych najczęściej wymienianych jest m.in,:

1. Czynniki indywidualne – czyli cechy przekazywane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu. Zwykle dotyczą ośrodkowego układu nerwowego.
2. Czynniki środowiskowe – czyli ogólny wpływ rodziny i przedszkola. W grupie tej wymienia się: warunki materialne, kulturalne, społeczno-psychologiczne.

Jakie są skutki niedojrzałości przedszkolnej?

Psycholodzy i pedagodzy podkreślają, że dzieciństwo ma ogromny wpływ na nasze zachowanie i stany emocjonalne w dorosłości. Dlatego też nie wolno bagatelizować niedojrzałości przedszkolnej, która wymaga cierpliwości i pracy. Na tym etapie niewskazane jest wyręczanie dziecka z powierzonych mu zadań oraz tworzenie presji. Pamiętaj, że każde dziecko rozwija się w innym, indywidualnym dla siebie tempie.

Jeśli widzisz, że Twoje dziecko jest niedojrzałe emocjonalnie – tj. reaguje wybuchowo, jest drażliwe, agresywne, często płacze i ma problem z budowaniem relacji z rówieśnikami, skontaktuj się ze specjalistami, takimi jak np. psycholog dziecięcy. Dodatkowo maluch, który zbyt szybko stoi przed wychowaniem przedszkolnym staje się wycofanym, zlęknionym i odczuwa napięcie, co z kolei może doprowadzić do powściągliwości emocjonalnej w życiu dorosłym.

Jakie wsparcie może otrzymać dziecko, aby osiągnąć dojrzałość przedszkolną?

Jeśli widzisz, że Twoje dziecko „nie spełnia” warunków szkolnego nauczania – tj. nie jest gotowe na ten krok – sięgnij po pomoc i wsparcie specjalistów. Pomóc w tym może psycholog dziecięcy, pedagog w szkole podstawowej lub lekarz rodzinny. Wsparcie tego typu opiera się głównie na obserwacji, a następnie na diagnozie, na podstawie której typuje się obszary wymagające pracy. W badaniu dojrzałości szkolnej często biorą udział również opiekunowie.

Rodzic, który ma ograniczony budżet może złożyć wniosek o dotację 400+ na przedszkolaka, gdzie ów fundusz można przeznaczyć na dodatkowe zajęcia integracyjne czy rozwojowe.

Jak rozwijać samodzielność u dzieci w wieku przedszkolnym?

Przygotowanie dziecka do przedszkola zaczyna się w domu i w dużej mierze uzależnione jest od relacji z rodzicami. Zachęcaj więc swojego malucha do samodzielnego wykonywania codziennych obowiązków, do próbowania nowych rzeczy, do testowania innych rozwiązań. Jeśli popełni błąd – nie karć go i nie narzucaj presji. Zamiast tego spraw, aby podjął kolejną próbę.

Nie wyręczaj dziecka, nie twórz nadmiernie silnej więzi, nie uzależniaj jego bezpieczeństwa od swojej obecności.Daj przestrzeń swojemu dziecku, nie osaczaj go i nie oceniaj. Zamiast tego wprowadzaj regularność, pokazuj świat i zachęcaj do jego samodzielnego eksplorowania.

Jak wspierać samodzielność u przedszkolaka?

Wspieranie samodzielności powinno bazować na pozytywnych emocjach i na regularności. Co to oznacza? Gdy maluch ma zachowany rytm dnia, czuje się bezpieczniej, a co za tym idzie – chętniej obcuje w nowym środowisku i w nowej grupie rówieśniczej. Co więcej – cykliczność codziennych obowiązków sprawia, że maluch czuje się w przedszkolu bezpiecznie.

Poczucie bezpieczeństwa i braku zagrożenia sprawia, że maluch chętniej próbuje nowych rzeczy i nie reaguje nerwowo na niespodziewane zadania czy zjawiska.

Co daje dziecku samodzielność?

Dziecko uczy się nowych rzeczy w sposób frontowy. Oznacza to, że wraz z pojawieniem się wyzwania musi znaleźć rozwiązanie, przezwyciężyć swój strach i niepewność, a następnie mu sprostać. Samodzielność jest więc narzędziem, do wyzbywania się tego strachu i niepewności, a tym samym – do poznania nowych umiejętności.

Pamiętaj, że edukacja przedszkolna w dużej mierze bazuje na poznawaniu nowych zjawisk i umiejętności. Zmierzenie się z nimi z pewnością pomoże maluchowi w pokonywaniu wyzwań. Co więcej – samodzielność pociąga za sobą uczucie sprawczości i satysfakcji.

• Kiedy dziecko nie jest gotowe do przedszkola?

Co zalicza się do najistotniejszych cech rozwoju poznawczego dzieci w wieku przedszkolnym?

Psychologia stworzyła kilka podejść, które mają za zadanie cechować dojrzałość szkolną dziecka. Jednym z popularniejszych jest tzw. teoria Piageta, który wskazuje, że wszechstronne przygotowanie dzieci obejmuje także rozwój układu poznawczego. Wyróżnił on rekonstrukcję i reintegrację, która pozwala odzyskiwać informacje na temat wcześniejszego myślenia, a także budowania kolejnych, bardziej złożonych struktur. Zdaniem Jeana Piageta rozwój dziecka to złożony proces, opary na nieustannym tworzeniu i przetwarzaniu własnych modeli rzeczywistości[3].

Jak wspierać rozwój emocjonalny dziecka w wieku przedszkolnym?

Rozmawiaj, pokazuj, zachęcaj do opisywania swoich emocji, do nazywania ich. Pytaj malucha co czuje, dlaczego tak się czuje, czego potrzebuje. Gdy dziecko nie umie tego zrobić – posłuż się kartkami lub rysunkami, a następnie ćwicz rozpoznawanie emocji u innych (np. w bajkach). Nie oceniaj i nie bagatelizuj usłyszanych informacji. Unikaj także trywialnych i prześmiewczych komentarzy. Zamiast tego powiedz, że rozumiesz i akceptujesz jego stan. Pamiętaj, że dziecko dojrzałe, to dziecko świadome swoich emocji i ich konsekwencji.

Bibliografia:

[1] Wiatrowska, L., & Dmochowska, H. (2013). Dziecko u progu szkoły: dojrzałość szkolna dzieci a ich gotowość do nauki. Oficyna Wydawnicza Impuls.

[2] Brzezińska, A. I., Czub, M., & Ożadowicz, N. (2012). Adaptacja dziecka trzyletniego do środowiska przedszkolnego. Edukacja, 4(120), 5-21.

[3] Hofman, A. (2007). Teoria Jeana Piageta a indywidualizacja procesu nauczania dzieci w wieku przedszkolnym. PRENUMERATA CZASOPISMA „JĘZYKI OBCE W SZKOLE”, 7.