Czy przedszkole ma obowiązek zapewnić dziecku wsparciu logopedy?

Logopeda to zawód, łączący w sobie zarówno elementy pedagogiki, jak i psychologii oraz medycyny. Specjalista ten zajmuje się badaniami w zakresie diagnostyki oraz rozwoju mowy — i to na różnych etapach życia. Mitem jest, jakoby logopeda zajmował się wyłącznie terapią zaburzeń komunikacji — jego rola jest znacznie szersza, a zakres zadań — jest znacznie bardziej złożony. Osoba ta wydaje się być nieoceniona zwłaszcza w przedszkolu, kiedy to rozwój mowy zachodzi w sposób najbardziej dynamiczny. Zatem, czy placówka powinna zapewnić konsultacje z takim specjalistą? Jaki jest optymalny czas trwania zajęć logopedycznych? Czy (i jakie?) zapisy MEN nakazują w publicznych przedszkolach zatrudnienie logopedów? Odpowiadamy.

Na czym polega praca logopedy w przedszkolu?

Praca logopedy głównie koncentruje się na wczesnym wykrywaniu, diagnozowaniu i terapii zaburzeń mowy u dzieci w wieku przedszkolnym. Specjalista więc nie tylko wspiera prawidłowy rozwój, ale także pomaga w korygowaniu wad wymowy, zaburzeń płynności mowy (np. jąkania) oraz innych problemów związanych z komunikacją. W ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej logopedy wymienia się:

• ocenę i diagnozę umiejętności językowych dziecka,
• planowanie i realizowanie terapii, która dostosowana będzie do możliwości i problemów dziecka (np. ćwiczenia artykulacyjne),
• współpraca z nauczycielami i rodzicami, wymiana opinii oraz pomysłów na ćwiczenia korygujące zaburzenia,
• monitoring postępów, ocena skuteczności terapii,
• edukacja i profilaktyka wszystkich dzieci — nie tylko ze zdiagnozowanymi zaburzeniami mowy.

W jakich godzinach pracuje logopeda w przedszkolu?

Jak podaje Instytut Rozwoju Edukacji[1] – to organ prowadzący ustala tygodniowo, obowiązkowy wymiar godzin pracy, w zależności od m.in. liczby maluszków w potrzebie kształcenia specjalnego.

A ile trwają zajęcia logopedyczne? Standardowe ćwiczenia zajmują 60 minut (1h zegarowa), a nie 45 minut, jak to bywa w przypadku lekcji szkolnych.

Jakie są metody pracy logopedycznej?

Mówiąc o metodach pracy logopedy w przedszkolu, zwykle wyróżnia się trzy, najskuteczniejsze:

1. Metoda bezpośrednia, skupiająca się na ćwiczeniach artykulacyjnych (tj. na poprawie mechanizmu mowy, w tym pracy narządów artykulacyjnych (języka, warg, podniebienia). W grupie tej pojawiają się także terapia manualna (tj. masaż oraz ćwiczenia twarzy), jak i metoda słuchowa, która wyostrza percepcję słuchową.
2. Metoda pośrednia, bazująca na grach i zabawach logopedycznych (które stymulują rozwój mowy i języka), metody wizualne, które wykorzystują obrazy, karty pracy i aplikacje edukacyjne, a także metody kinezjologiczne, które bazują na wykorzystywaniu ruchu i gestów.
3. Metody alternatywne — tj. systemy komunikacji alternatywnej (AAC), które dedykuje się osobom z poważnymi zaburzeniami mowy, np. z użyciem obrazków, symboli oraz metodę PECS (Picture Exchange Communication System), która jest systemem wymiany obrazków.

Czy logopeda w przedszkolu jest obowiązkowy?

Ku niezadowoleniu rodziców, trzeba podkreślić, że w przedszkolach, szkołach i placówkach edukacyjnych nie ma obowiązku prowadzenia zajęć logopedycznych. Jeśli więc w danym oddziale pojawia się ten specjalista — jest to pewnego rodzaju dobra wola i przewaga konkurencyjna, którą chce budować dyrektor placówki. Oczywiście nauczyciele muszą zwracać uwagę na ewentualne problemu komunikacyjne przedszkolaków, podpowiadając rodzicom o konieczności podjęcia terapii. Ta jednak może odbywać się poza siedzibą przedszkola.

• Kiedy nauczyciel wspomagający w przedszkolu?

Sytuacja nieco inaczej wygląda w przypadku placówek prywatnych. Te, ze względu na wysoką wartość czesnego, wprowadzają terapię logopedyczną do swojego stałego harmonogramu zajęć.

Kto może prowadzić zajęcia logopedyczne w przedszkolu?

Osoba, upoważniona do udzielania pomocy psychologiczno pedagogicznej oraz do prowadzenia zajęć logopedycznych musi wykazać się odpowiednimi kwalifikacjami oraz wykształceniem. Dokładnie mówi o tym rozporządzenie MEN[2], wg. którego terapię tego typu może prowadzić osoba, która ukończyła pedagogikę wczesnoszkolną z logopedią szkolną (licencjat) oraz studia magisterskie (w zakresie edukacji wczesnoszkolnej i przedszkolnej z podstawami logopedii).

Jak wyglądają zajęcia logopedyczne w przedszkolu?

Zajęcia logopedyczne w przypadku niepublicznych i publicznych przedszkoli dobierane i organizowane są pod potrzeby maluchów. Nie ma więc sztywnego harmonogramu i trybu, który dotyczy każdego dziecka. Prowadzona terapia oraz ćwiczenia muszą być uzasadnione potrzebami ucznia, bazując przy tym na:

1. diagnozie początkowej, która pozwala wstępnie zidentyfikować problemy i potrzeby dziecka,
2. ustaleniach trybu zajęć rewalidacyjnych — indywidualne lub grupowe,
3. gra i zabawach logopedycznych, które nastawione będą na realizację zamierzonych celów,
4. ćwiczeniach artykulacyjnych i oddechowych,
5. spotkaniach z rodzicami, wymianie doświadczeń, podpowiedziach ćwiczeń, które wykonywać można w domu.

Zdarza się, że niektóre terapie potrzebują integracji z innymi specjalistami, a zajęcia logopedyczne mogą być częścią szerszego programu terapeutycznego, obejmującego na przykład terapię sensoryczną.

Jakie korzyści przynosi współpraca przedszkola z logopedą dla rozwoju dzieci?

Istnieje mnóstwo zalet organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej, w tym logopedycznej. Należy więc ją traktować nie tylko jako pomoc, ale jako podstawowe wsparcie w rozwijaniu zdolności komunikacyjnych swojego dziecka. Rodzice powinni zainteresować się tym obszarem, bowiem:

• zajęcia mogą pomóc w wykrywaniu wczesnych problemów w zakresie m.in. mowy;
• specjalista może dostosować się do indywidualnych potrzeb dziecka, skupiając się na jego problemie;
• terapia jest wsparciem nie tylko dla dzieci, ale także dla rodziców i nauczycieli, którzy potrzebują informacji i wskazówek do pracy w domu;
• zajęcia mają pozytywny wpływ na rozwój edukacyjny i społeczny, ułatwiając maluchowi nawiązywanie relacji z rówieśnikami i dorosłymi.

Jakie sygnały mogą wskazywać na potrzebę wsparcia logopedycznego u dzieci przedszkolnych?

• Opóźniony rozwój mowy — tj. dziecko mówi mniej niż jego rówieśnicy lub ma ograniczone słownictwo. Maluch ma trudność w wyrażaniu swojego zdania, często brakuje mu słów lub pokazuje na przedmioty, nie wiedząc, jak się nazywają.
• Problemy z wymową określonych dźwięków, które są typowe dla danego wieku. Problemy te wynikać mogą z artykulacji.
• Niepłynność mowy. Zacinanie się, jąkanie, nieświadome powtarzanie sylab lub słów, które nic nie znają lub nie pasują do kontekstu.
• Kłopot ze rozumieniem komunikatów i mowy. Dziecko ma trudność w rozumieniu pytań i opowieści dorosłych w przedszkolu lub w domu.
• Problemy w budowaniu długich, złożonych i spójnych zdań.
• Unikanie komunikacji werbalnej. Dziecko unika mówienia, często milczy, opowiada kiwaniem głowy lub często zastępuje mowę gestami.

Bibliografia:

[1] Pełen etat logopedy: ile godzin pracy?, Instytut Rozwoju Edukacji [dostęp: https://www.ire-studia.edu.pl/pelen-etat-logopedy-ile-godzin-pracy/]

[2] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli § 21 rozporządzenia MEN z 12 marca 2009 r. – Dz.U. 2009 nr 50 poz. 400