Czy pomoc nauczyciela może być sama z dziećmi?

Nauczyciele mają na swoich barkach ogrom obowiązków i odpowiedzialności, związanych z opieką i edukacją maluchów. Nic więc dziwnego, że potrzebują kompetentnego wsparcia. Tym wsparciem jest tzw. pomoc nauczyciela, czyli dodatkowy pracownik placówki, który przejmuje część zadań, ułatwiając tym samym pracę pedagogów.

Jak wygląda praca pomocy i pedagogów w placówce o statucie przedszkola lub żłobka? Co o jego obowiązkach i ograniczeniach mówi Karta Nauczyciela?

Czy w oddziale przedszkolnym musi być zatrudniona pomoc nauczyciela?

Obecne przepisy wskazują, że w polskich placówkach powinna być zatrudniana dodatkowa pomoc nauczyciela. Dotyczy to zwłaszcza przedszkoli ogólnodostępnych (publicznych) oraz innych placówek wychowania przedszkolnego, które specjalizują się w kształceniu specjalnym (np. w przypadku dzieci z autyzmem).

Przepisy mówią, że pomoc nauczyciela w przedszkolu lub żłobku powinna być zatrudniana zwłaszcza, jeśli przedszkole pracuje w pełnym wymiarze godzin. W praktyce oznacza to, że specjalista na stanowisku pomoc nauczyciela zatrudniany jest także w najmłodszych grupach (tj. od 3. roku życia).

Czy pomoc nauczyciela podlega Karcie Nauczyciela?

Tak. Zarówno nauczyciel wspomagający, jak i pomoc zatrudniana jest na podstawie tzw. Karty Nauczyciela. Dotyczy to zarówno umowy o pracę, jak i mianowania (art. 11 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela).

Czy pomoc nauczyciela w przedszkolu musi mieć wykształcenie pedagogiczne?

Nie. W przeciwieństwie do nauczycieli — pomoc nie musi mieć wykształcenia pedagogicznego. W ujęciu prawnym asystent jest tzw. pracownikiem samorządowym, który powinien mieć wykształcenie wyższe oraz ukończone kursy kierunkowe (np. kurs pedagogiczny). Oczywiście znajdują się wyjątkowy od reguły i niektóre placówki zatrudniają osoby z niższym wykształceniem i bez określonego stażu pracy.

Co należy do obowiązków pomocy nauczyciela?

Pomoc zatrudniona w przedszkolach przede wszystkim:

1. Daje szerszą opiekę i wsparcie podczas wycieczek.
2. Wspiera w organizacji zajęć — zwłaszcza jeśli grupa dzieci jest duża.
3. Pomaga w nadzorze i zachowaniu bezpieczeństwa.
4. Pomaga w prostych, codziennych obowiązkach — tj. przygotowywanie posiłków, sprzątanie po zajęciach, pomoc podczas ubierania dzieci, wsparcie w czynnościach higienicznych.
5. Przestrzega regulaminu i statutu.

Ile godzin pracuje pomoc nauczyciela w szkole?

Jak już napomknęliśmy — nauczyciel wspomagający i specjaliści mają status nauczycieli. Oznacza to, że są zatrudniani w oparciu o Kartę Nauczyciela, która wskazuje, że pensum wynosi 20 godzin tygodniowo (42 ust. 3 ustawy z 26 stycznia 1982 r.).

• Jak wygląda typowy dzień w przedszkolu?

Czy pomoc nauczyciela może być pozostawiona sama z dziećmi w przedszkolu?

Karta Nauczyciela wskazuje, że jedyną grupą zawodową, która może sprawować opiekę nad dziećmi, są nauczyciele. Oznacza to więc, że pomoc nauczyciela nie może samodzielnie (tj. bez udziału pedagoga) sprawować opieki na dziećmi. Dotyczy to zarówno porannego, jak i popołudniowego dyżuru w placówce.

Jakie są potencjalne konsekwencje i ryzyko pozostawienia samej pomocy nauczyciela z dziećmi?

Opieka nad przedszkolakami wymaga cierpliwości, ale także umiejętności przewidywania. Doświadczenie i wiedza w zakresie rozwoju jest więc kluczowa, aby zachować pełne bezpieczeństwo.

Opiekun, który nie ma odpowiedniej wiedzy i narzędzi może narazić dzieci — np. w trakcie zabawy lub korzystania z poszczególnych urządzeń. Dodatkowo może nie zareagować odpowiednio szybko na sygnały, które zwiastowałyby złe samopoczucie dziecka czy sytuację kryzysową. Według polskiego prawa — pomoc nauczyciela nie odpowiada za zapewnienie opieki i bezpieczeństwa. Dlatego też na czas nieobecności głównego pedagoga należy zapewnić nadzór innego nauczyciela.

Jakie są wymagania dotyczące stosunku liczby nauczycieli do liczby dzieci w przedszkolu?

Artykuł § 5 ust. 1 rozporządzenia MEN z 28 lutego 2019 r. szczegółowo odnosi się do sposobu organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Według tych zapisów — w oddziale przedszkolnym jeden nauczyciel może opiekować się grupą liczącą maksymalnie 25 dzieci.

Jak przedszkole zapewnia nadzór i bezpieczeństwo dzieci w przypadku obecności samej pomocy nauczyciela?

Pomoc nauczyciela nie może pełnić samodzielnej opieki nad przedszkolakami. Oznacza to, że w obowiązku placówki jest zapewnić zastępstwo w postaci innego nauczyciela, który przejmie główne zadania związane z opieką, prowadzeniem zajęć i bezpieczeństwem.

Czy istnieją wyjątkowe okoliczności, w których pomoc nauczyciela może być sama z dziećmi?

Artykuł § 13 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 13 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz. U. z 2003 r., poz. 69 ze zm.) jasno wskazuje, że niedopuszczalne jest prowadzenie wszelkich zajęć bez nadzoru nauczyciela. Niektóre placówki naginają ten fakt, ponieważ uważają, że poranny dyżur nie jest czasem, w którym przeprowadza się zajęcia (a co za tym idzie — dopuszczają do sytuacji, w której pomoc pozostaje z dziećmi na osobności). Podejście to jest mocno dyskusyjne — co do zasady bowiem istnieje obowiązek zapewnienia opieki nauczycielskiej — również w czasie porannego dyżuru.

Bibliografia:

[1] Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (2002), Dz.U. 2003 nr 6 poz. 69

[2] Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r., Dz. U. z 2023 r. poz. 984 i 1234, Karta Nauczyciela