Skala Apgar – co oznacza ocena stanu noworodka tuż po porodzie?

Skala Apgar to nieocenione narzędzie w ocenie zdrowia noworodków, stosowane już od pierwszych minut po narodzinach. Opracowana w 1952 roku przez dr Virginię Apgar, pozwala na szybkie monitorowanie podstawowych funkcji życiowych dziecka oraz jego adaptacji do życia poza łonem matki. Ocena dokonywana jest dwukrotnie – w pierwszej i piątej minucie życia – co umożliwia szybkie ustalenie potrzebnych interwencji medycznych i wsparcia. Potencjalne słowa kluczowe: skala Apgar, zdrowie noworodka, Virginia Apgar.

Czym jest skala Apgar i kto ją opracował?

Skala Apgar to uniwersalna i szybka metoda oceny stanu zdrowia noworodka, powszechnie stosowana w neonatologii. Została opracowana w 1952 roku przez amerykańską lekarkę i anestezjolog, dr Virginię Apgar. Umożliwia monitorowanie podstawowych funkcji życiowych oraz adaptacji maluszka do życia poza organizmem matki. Oceny tej dokonuje lekarz lub położna w pierwszych minutach po narodzinach.

Kiedy i jak ocenia się stan noworodka w skali Apgar?

Ocena noworodka za pomocą skali Apgar odbywa się dwukrotnie: w pierwszej i piątej minucie życia. Początkowa weryfikacja pozwala ocenić, jak maluch zniósł poród oraz czy wymaga natychmiastowej interwencji. Kolejne badanie monitoruje jego adaptację i efektywność podjętych działań.

Jeśli w pierwszej minucie wynik wyniesie 7 punktów lub mniej, ocena jest ponawiana. Przeprowadza się ją w trzeciej i dziesiątej minucie, a w razie potrzeby nawet co 5 minut, aż do dwudziestej. Badanie to można przeprowadzić w trakcie kontaktu „skóra do skóry”, o ile stan dziecka na to pozwala.

Jakie parametry życiowe noworodka są oceniane?

Ocena Apgar to kluczowe badanie, przeprowadzane natychmiast po urodzeniu dziecka. Pozwala ono na szybką ocenę pięciu najważniejszych funkcji życiowych noworodka, przyznając za każdą z nich od 0 do 2 punktów. Suma punktów wskazuje na ogólny stan zdrowia malucha.

Kryteria oceniane w skali Apgar obejmują:

• akcję serca: powyżej 100 uderzeń na minutę to dwa punkty, poniżej 100 to jeden, a brak tętna oznacza zero,
• oddech: regularny lub energiczny płacz to dwa punkty, płytki i nieregularny to jeden, a jego brak to zero,
• napięcie mięśniowe: silne i aktywne ruchy dają dwa punkty, obniżone napięcie jeden, a całkowita wiotkość zero,
• reakcję na bodźce: kaszel lub kichanie to dwa punkty, sam grymas twarzy to jeden, natomiast brak jakiejkolwiek reakcji to zero,
• zabarwienie skóry: różowa cera to dwa punkty, sine dłonie i stopy to jeden, a bladość lub ogólne zasinienie ciała to zero.

Jak interpretować punkty w skali Apgar?

Skala Apgar, z punktacją od 0 do 10, umożliwia szybką ocenę stanu noworodka na podstawie pięciu kluczowych kryteriów. Interpretacja wyników jest intuicyjna:

• gdy dziecko uzyskuje od 8 do 10 punktów, świadczy to o jego doskonałym stanie. Maluch jest stabilny i zazwyczaj nie potrzebuje żadnych interwencji medycznych,
• wynik między 4 a 7 punktów sugeruje stan średni. Może to oznaczać, że noworodek ma pewne trudności i może wymagać wsparcia, na przykład w postaci tlenoterapii. W takich przypadkach niezbędna jest dalsza obserwacja,
• niestety, wynik od 0 do 3 punktów sygnalizuje ciężki stan, który bezpośrednio zagraża życiu. Konieczna jest natychmiastowa pomoc medyczna, często obejmująca resuscytację.

Co oznacza niska punktacja i jakie działania medyczne podejmuje się po ocenie?

Gdy noworodek uzyskuje niską punktację w skali Apgar (od 0 do 7 punktów), zespół medyczny podejmuje natychmiastowe działania. Przy wyniku 0-3 punkty kluczowe jest udrożnienie dróg oddechowych, a następnie delikatna stymulacja dotykowa i podanie tlenu. W krytycznych przypadkach, gdy dziecko nie oddycha lub jego serce nie bije, rozpoczyna się pełną resuscytację, która jest ratunkiem dla życia. Noworodki z oceną 4-7 punktów otrzymują wsparcie oddechowe i są pod ścisłą obserwacją. Poprawa ich stanu w piątej minucie życia świadczy o skuteczności podjętych interwencji.

Jakie czynniki mogą wpłynąć na wynik w skali Apgar?

Niska ocena w skali Apgar może mieć wiele przyczyn. Wśród nich często wymienia się:

• wcześniactwo,
• cesarskie cięcie,
• leki podane matce, na przykład znieczulenie,
• niedotlenienie w trakcie porodu,
• wady wrodzone,
• infekcje wewnątrzmaciczne,
• rozmaite komplikacje okołoporodowe, takie jak owinięcie pępowiną.

Nierzadko jednak obniżony wynik jest spowodowany jedynie sinicą obwodową. Zazwyczaj jest to stan przejściowy i nieszkodliwy, który ustępuje samoistnie i nie świadczy o poważniejszych problemach zdrowotnych noworodka.

Czego nie ocenia skala Apgar i czy wynik prognozuje przyszłe zdrowie dziecka?

Skala Apgar to istotne narzędzie do oceny stanu noworodka bezpośrednio po narodzinach, jednak nie służy do przewidywania jego długoterminowego zdrowia, rozwoju neurologicznego czy poziomu inteligencji.

Warto pamiętać, że skala ta ma swoje ograniczenia i nie uwzględnia wielu kluczowych parametrów. Nie mierzy ona:

• wagi ani długości ciała dziecka,
• obwodu głowy,
• obecności wad wrodzonych,
• chorób metabolicznych,
• temperatury ciała.

Niska punktacja, utrzymująca się przez dłuższy czas (0-3), może wskazywać na zwiększone ryzyko powikłań neurologicznych. Niemniej jednak, pojedynczy niski wynik nie przesądza o przyszłości dziecka, zwłaszcza gdy jego stan zdrowia szybko ulega poprawie.

Jakie inne badania przechodzi noworodek po porodzie?

Poza początkową oceną Apgar, noworodek przechodzi szereg innych istotnych badań, które monitorują jego zdrowie i rozwój. Lekarze dokładnie mierzą wagę, długość ciała oraz obwody głowy, klatki piersiowej i brzucha, zbierając kluczowe dane. Dodatkowo, wykonuje się badania przesiewowe, takie jak:

• test pulsoksymetryczny, który ocenia poziom tlenu we krwi,
• badanie słuchu, mające na celu wykrycie ewentualnych problemów.

Dzieci otrzymują również:

• zabieg Credego, zapobiegający zapaleniu spojówek,
• witaminę K, chroniącą przed krwawieniami.

W 3-5 dobie życia pobiera się krew z pięty do badań przesiewowych, które wykrywają choroby metaboliczne, takie jak fenyloketonuria czy mukowiscydoza – schorzenia niewykrywalne skalą Apgar. W szpitalu maluch otrzymuje także pierwsze obowiązkowe szczepienia, które są fundamentem jego przyszłego zdrowia.

Bibliografia:

1. Apgar V. A proposal for a new method of evaluation of the newborn infant. Curr Res Anesth Analg. 1953;32(4):260–267.