Jest to dział medycyny i farmakologii, który zajmuje się tworzeniem leków z naturalnych bądź przetworzonych surowców pozyskiwanych z leczniczych roślin stosowanych w terapii chorób lub profilaktyce. Fitoterapią nazywamy też gałąź medycyny alternatywnej, która zajmuje się roślinnymi preparatami. Ziołolecznictwo polega na poznawaniu właściwości leczniczych w roślinach.
Są to np.:
Fitoterapia trudzi się również wyszukiwaniem coraz to nowszych leków roślinnych, oraz odszukiwaniem nowych zastosowań fitoterapeutycznych znanych nam już leczniczych roślin – działa się na podstawie danych etnofarmakologicznych.
Ziołolecznictwo najbardziej znane jest w społeczeństwach nieuprzemysłowionych, opierających się na medycynie ludowej i jej tradycyjnych systemach medycznych. Popularność zawdzięcza niskim kosztem surowców oraz naturalnym ich występowaniem.
Jak się okazuje, pierwsze wzmianki o ziołolecznictwie pojawiają się w dokumentach historycznych Babilonii i Asyrii z czasów ok 2000 lat p.n.e. Jako rośliny lecznicze uważano wtedy m.in. rumianek, lulek, szafran, piołun, lukrecję gładką, babkę, nagietek, fenkuł włoski. Kolebką wiedzy lekarskiej jest starożytny Egipt. Wiemy o tym ponieważ odkryto napisy i rysunki zachowane na budowlach, oraz na odnalezionych papirusach. Mówią nam o tym również dzieła starożytnych pisarzy takich jak Herodot i Pliniusz Starszy.
W starożytnym Egipcie ziołolecznictwem zajmowali się kapłani, a rośliny lecznicze były uprawiane przy świątyniach. Lekarstwa przygotowywali w specjalnych komnatach, według ustalonych przepisów.
Rozwój ziołolecznictwa był kontynuowany w chrześcijańskich klasztorach, w ramach tradycji zakonnej, głownie u benedyktynów, którzy zioła gotowali w ogródkach przyklasztornych. Wtedy też rozwinęła się sztuka tworzenia i prowadzenia obszernych zielników, które służyły jako katalogi roślin leczniczych.
Wśród osób zajmujących się medycyną alternatywną, ziołolecznictwo jest bardzo powszechnie praktykowane. Fitoterapia stosowana obecnie za swoje źródła wiedzy uważa:
Osoby praktykujące ziołolecznictwo opierają się na założeniu, że medycyna konwencjonalna jest efektywna w sytuacjach zagrożenia życia, gdy czasu jest niewiele. Natomiast medycyna alternatywna, odpowiednie i konsekwentne leczenie ziołami pomaga pacjentowi zatrzymać rozwój przewlekłej choroby, oraz wspomóc system immunologiczny. Celem terapii jest profilaktyka.
Medycyna alternatywna wciąż jest tematem bardzo kontrowersyjnym. Środowisko naukowe nie uznaje tej metody leczenia.
Przykładowe zioła stosowane w fitoterapii:
Sok z aloesu – na poparzenia, skaleczenia i podrażnienia skóry.
Owoc anyżu – działa wykrztuśnie
Ziele hyzopu – działa rozkurczowo na układ pokarmowy
Liście mięty – pobudzają trawienie i działają rozkurczowo